erfgoedobject

Markt

bouwkundig element
ID
216697
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/216697

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Markt
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Multifunctioneel gebouwencomplex in regionalistische stijl, gebouwd in opdracht van de gemeente Schoten, naar een ontwerp door de architect Maurice de Vocht uit 1949. De bouw ging van start in 1952 en werd voltooid in 1968. De gebouwen met wandelarcade staan volgens een symmetrisch opzet in U-vorm rond een gekasseid marktplein opgesteld, met open doorgangen naar de achterliggende straten. Beeldhouwer Herman Cornelis stond in voor de Uilenspiegelfontein die centraal op het marktplein is ingeplant, en de Breugeliaanse kapitelen van de marktarcade met als thema de Vlaamse gezegden en spreekwoorden.

De aanleg van de Markt kaderde in de grondige herstructurering van het dorpscentrum, als antwoord op de grote bevolkingstoename tijdens de naoorlogse periode. Daarbij werd de hoofdstraat ter hoogte van het Gemeentehuis pleinvormig verbreed, door afbraak van het bouwblok tussen de Verbertstraat enerzijds en de Gelmelenstraat anderzijds. Stedenbouwkundige projecten van een dergelijke omvang en uniformiteit, vormden veeleer de uitzondering in het België van de naoorlogse wederopbouw, zeker voor gemeenten op de schaal van Schoten, waar het traditionele dorpsbeeld nog lange tijd bleef doorleven. Het tekent de ambitie van het bestuur van de snel groeiende gemeente in de rand van de Antwerpse agglomeratie, dat het nieuwe gemeenteplein voorbestemde als locatie voor de wekelijkse markt, en seizoensgebonden evenementen als de jaarlijkse kermissen. Van de omringende gebouwen herbergde de centrale noordvleugel een recreatie- en conferentiecentrum beheerd door de Sint-Cordulaparochie, onder meer bestaande uit een bioscoop, een café of 'gildenhuis', een restaurant, zalen voor recepties, vergaderingen en feesten, en een 'vrije' bibliotheek. De laterale west- en oostvleugels boden op de begane grond onderdak aan winkels, banken, horeca en een postkantoor, en op de bovenverdiepingen aan appartementen.

Het complex behoort tot de belangrijkste realisaties uit de vroege loopbaan van de in 1941 als architect gediplomeerde Maurice de Vocht. In opdracht van het gemeentebestuur van Schoten bracht hij in de zelfde periode de kraaminrichting en het ouderlingentehuis Verbert-Verrijdt tot stand, en had hij de leiding over de herstellingswerken aan de door oorlogsschade getroffen Sint-Cordulakerk. Voor de Markt paste De Vocht een streekeigen, regionaal geïnspireerde bouwstijl van monumentale allure toe, representatief voor de naoorlogse wederopbouw van traditionalistische strekking. Een gelijkaardig marktplein in volledige gesloten opstelling, dat hij voor de gemeente Duffel tekende, werd niet uitgevoerd. Na de Markt van Schoten ontwierp De Vocht in aanverwante bouwstijl het Gemeentehuis van Mortsel. In andere naoorlogse publieke opdrachten, waaronder meerdere schoolcomplexen voor zowel het Rijksonderwijs als het vrije onderwijsnet, opteerde de architect voor een eigentijds, representatief functionalisme. Zijn belangrijkste realisaties in dat opzicht, het Provinciehuis van Antwerpen, een hoogbouwcomplex dat De Vocht samen met René Grosemans tot stand bracht in 1966-1980, viel ten prooi aan de slopershamer in 2014. Eenzelfde dualiteit tussen traditionalisme en moderniteit vormde het kenmerk van zijn residentiële productie, die zowel ‘streekeigen’ villa’s met rieten dak telde, als landhuizen in een gematigd modernisme.

Beeldbepalende kenmerken van de regionalistische architectuur van de Markt van Schoten zijn de symmetrische inplanting, de repetitieve opstanden met de klemtoon op de middenpartijen, de regelmatige compositie en geleding vanaf een open rondbogenarcade, en het traditionele materiaalgebruik. Voor de opstanden is een parement uit rood baksteenmetselwerk in een verzorgd kettingverband toegepast, met vensteromlijstingen uit witte natuursteen, en kolommen uit blauwe hardsteen, en voor de dakbedekking blauwe tegelpannen.

De drie vleugels rondom het plein, met een gevelbreedte van 34 traveeën voor de hoofdvleugel en 30 traveeën voor de laterale flanken, tellen twee tot drie bouwlagen onder zadeldak. Per vleugel wordt de brede, met een extra verdieping verhoogde middenpartij, symmetrisch geflankeerd door lagere zijpartijen met dakkapellen in de bedaking. Bij deze laatste leggen oplopende, tweezijdige erkertjes telkens het accent op de middenas. De hogere middenpartij van de hoofdvleugel onderscheidt zich door oplopende vensters, deze van de laterale vleugels door aandaken met schouderstukken. De rondbogenarcade rust op gedrongen, conische kolommen met een gebeeldhouwd kapiteel.

Bij de symmetrische compositie van de pleinwanden sluiten hoekgebouwen aan met een geïndividualiseerde, licht afwijkende ordonnantie. Bij het hoekgebouw zijde Churchilllaan valt de erker met korbelen op. Een octogonale klokkentoren met beiaard markeert het hoekgebouw zijde Paalstraat, dat pas bij de uitbreiding omstreeks 1970 tot stand kwam.

De Uilenspiegelfontein bestaat uit een cirkelvormig waterbekken in baksteenmetselwerk, waaruit in het centrum een rondzuil ontspringt, bekroond door een in hardsteen gebeeldhouwde, zittende Tijlfiguur van de hand van Herman Cornelis. Deze laatste voerde ook de houten, toeristische wegwijzer uit, op de hoek van Markt en Churchilllaan.

  • FEXER C. 2010: Inventaris lokaal onroerend erfgoed gemeente Schoten, onuitgegeven onderzoek in opdracht van de gemeente Schoten.
  • S.N., s.d.: Maurice De Vocht. 2. Gebouwen met regionaal karakter, Mortsel, 9-13.

Auteurs: Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

De opdracht van de gemeente Schoten aan architect Maurice de Vocht werd in de zitting van 28 oktober 1949 gegeven. Eerste fase was de opdracht voor het opstellen van een onteigeningsplan (gemeenteraad 28 juli 1950). Het plan werd voorgelegd op 18 september 1951. De onteigening betrof een zone in het dorpscentrum gevormd door niet minder dan 51 huizen, 8 bouwgronden, 16 tuinen, 3 werkhuizen, 1 privéweg en een pand met puin (oorlogsschade). Het definitieve bouwplan van het eerste deel, de westelijke vleugel, dateert van 9 mei 1952. De opdracht voor het bouwrijp maken van dit gedeelte van het terrein werd toegekend aan de firma Van Gastel op 27 mei 1953. De goedkeuring van de centrale noordelijke vleugel dateert van 25 november 1956, die van het eerste deel van de oostelijke vleugel van 31 maart 1958. De goedkeuring van het tweede deel van de oostelijke vleugel, het sluitstuk van het marktplein, dateert van 25 mei 1963. Het marktplein werd voltooid in 1968.

  • Info verkregen van Harrie Hendrickx, ere-burgemeester van Schoten (8 november 2021).
Auteurs: Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Markt [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/216697 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.