erfgoedobject

Café Terminus

bouwkundig element
ID
215259
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/215259
Dit erfgoedobject heeft geen erfgoedwaarde meer. De erfgoedwaarden waarom we het object opnamen in de inventaris, zijn niet meer aanwezig, bijvoorbeeld door verbouwing of sloop.

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Café Terminus
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Café Terminus, benaming verwijzend naar de God van de grenzen in de Romeinse mythologie, maar ook naar de postkoets, autobus- en spoorwegwereld waarin de term staat voor een eindhalte of -station waar personen- en goederenvervoermiddelen stoppen waarbij de reizigers kunnen instappen, uitstappen of overstappen en goederen kunnen worden verladen. Daardoor groeide de benaming uit tot een typische horecanaam voor pleisterplaatsen als herbergen of café-restaurants en hotels.

Opvallend hoekpand, gebouwd naar ontwerp van de vooraanstaande Gentse architect Charles Hoge in samenwerking met zijn zoon Gérald. De bouwvergunning voor het 'herbouwen van een herberg' werd op 04.04.1941 verleend aan de gebroeders De Baer.

Het rijkelijk uitgewerkte handelshuis (café) is opgetrokken in de typische traditionalistische, meer bepaald romantisch-decoratieve architectuur van architect Charles Hoge, waarin elementen uit de Vlaamse renaissance gecombineerd worden met imitatievakwerk. De pui is bekleed met zandsteen op een hardstenen plint en bevat aan weerszij naast de rondboogvormige ingangsdeur twee grote steekboogvormige caféramen met glas in lood in de bovenlichten.

De voorgevel wordt gemarkeerd door een gevelbrede erker op de bovenverdieping met gesculpteerd houtwerk en tegeldecoratie, onder andere met vermelding van de huisnaam "Terminus", een uitgewerkte puntgevel met in de geveltop keramische tegels en tegeltableau van de keramiekproducent Helman Ceramic uit Brussel, en een grote dakpartij. Binnen de houten vakwerkstructuur van de vooruitspringende puntgevel is een keramisch decor uitgewerkt over diverse panelen. De keramische decors werden uitgevoerd door de vooraanstaande Brusselse keramiekproducent Helman Ceramic, een foto van deze realisatie in haar promotioneel tijdschrift "Céramique Architecturale" nummer 12 van 15.02.1957 vermeldt een "façade pittoresque en gres coloré". Bovenaan in de puntgevel zien we Tijl Uilenspiegel met uil, symbool van de wijsheid, op de schouders en Lamme Goedzak, genieten van schuimende pinten bier. Beide zitten op een bierton, die van Tijl is gemarkeerd door twee hartjes met elkaar verbonden door een pijl, symbool van liefde, die van Lamme Goedzak draagt het jaartal MCMXLI (1941). De zon in de top van het paneel, samen met de veldbloemen tussen de beide figuren, de neerduikende vogel en de springende kikker geven de scène een zomerse sfeer mee. Onderaan is over de hele breedte van het paneel een florale sierband aangebracht met centraal een wapenschild met een ploeg.

Het middenregister van de puntgevel is opgebouwd uit 12 afzonderlijke vakken symmetrisch geschikt rond een drieledig venster met ruitvormig glas in lood. Tien van deze vakken zijn opgevuld met keramische decors. De 4 vakken links en rechts van de ramen vormen daarbij telkens min of meer een symmetrisch uitgewerkt decorgeheel met telkens een putti aan de voet van een kleurrijk geheel van boom en vogel naast een over twee panelen uitgewerkte symbolische figuur. De beide vakken onder de raampartij - met enerzijds een blonde naakte putto en anderzijds een blaffende hond zijn afzonderlijk te lezen en maken de verbinding tussen beide zijden. Aan de linkerzijde zien we onderaan een blonde mannelijke putto, aan de rechterzijde gespiegeld door een blonde vrouwelijke figuur. Bij de hoofdfiguren links en rechts is de spiegeling andersom. Links herkennen we de uit de Romeinse mythologie bekende figuur van een zwartharige vrouwe Fortuna met in de linkerhand de voor haar karakteristieke hoorn van overvloed. Aan de rechterkant verrijst een krachtige mannenfiguur met blond halflang haar, een drinkbeker in de rechterhand en pijl en boog in de linkerhand. Mogelijk gaat het hierbij om de voorstelling van een Lar, in de Romeinse mythologie beschermgod van het huis, die courant werd afgebeeld als een dansende jongeman in tunica met halflang haar en een schaal of drinkbeker in de hand.

Het onderste gedeelte van de puntgevel is sterk verticaal en horizontaal geritmeerd: verticaal door middel van sterk sculpturaal uitgewerkt houtwerk, horizontaal door middel van keramische panelen in langwerpige friesvorm. Boven de raampartij, tussen twee bloemornamenten in, is een verticaal uitgerold perkament te zien met de huisbenaming Terminus. De sierlijke krullen voor en achter de huisnaam blijken te zijn uitgewerkt als monogrammen, links de letters E en S, rechts vermoedelijk LBW. Nader onderzoek moet duidelijk maken of deze initialen enige band hebben met de opdrachtgevers, de toenmalige uitbaters of eventueel zelfs de ontwerper(s) van de keramische decors.

Onder de raampartij is een drieledige keramische fries aangebracht. Links en rechts van het middengedeelte zien we telkens een door paarden getrokken koets - links een open calèche of kales, rechts een gesloten koets - die de idee van pleisterplaats voor reizigers zichtbaar maken. Dat is ook het geval voor het middengedeelte waar we links van het wapenschild van de stad Sint-Niklaas een met lakzegels verzegelde brief, een posthoorn en een hoefijzer (een geluksbrenger) zien en rechts ervan een ruiterspoor en gezegeld perkament. De diverse elementen worden onderling met elkaar verbonden door de afbeelding van een rijzweep die van links onderaan tot rechts bovenaan de beide zijluiken van het centrale tafereel diagonaal met elkaar verbindt en dit zowel grafisch als thematisch. Het gezegelde perkament draagt een versiering in de linker marge, met name drie wapenschilden met onderaan het schild met raap, wapen van het Waasland. De tekst zelf is eveneens 3-ledig opgedeeld in tekstblokken die telkens worden ingezet met een door kleur geaccentueerd initiaal. De tekst zelf is 'onleesbaar' net als de ondertekening. Het gehele tafereel is ten slotte discreet bezaaid met een overvloed aan lichtgroene klavertjes vier. Net als het hoefijzer zijn dergelijke klavertjes traditioneel te interpreteren als geluksbrengers. Daarmee wordt dan weer ingespeeld op het thema van het middengeheel.

  • Onuitgegeven nota’s M. Baeck.

Auteurs: Lanclus, Kathleen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Café Terminus [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/215259 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.