erfgoedobject

Weekendverblijf Van Pachterbeek

bouwkundig element
ID
213771
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/213771

Juridische gevolgen

Beschrijving

Strakke modernistische woning, in 1954 gebouwd als weekendverblijf naar ontwerp van de Belgisch-Poolse architect Constantin Brodzki (met medewerking van Enrico Castellani). De woning ligt vlak bij het Onze-Lieve-Vrouw-Voorplein in de wijk Middenhut te midden van aaneengesloten bebouwing. Ze ligt drie meter verzonken tegenover het straatniveau.

Het weekendhuis werd gebouwd in opdracht van M. Van Pachterbeke, een ondernemer uit Brussel. Het is het eerste uitgevoerde woningontwerp van Constantin Brodzki. Zijn radicaal modernistische aanpak en uitgesproken interesse voor de toepassing van moderne bouwtechnieken en materialen komen er sprekend in tot uiting. Met een abstracte uitgepuurde vormentaal bouwt Brodzki voort op het vooroorlogse neoplasticisme van De Stijl, waarin werd gezocht naar een nieuwe beeldende expressie. Brodzki liet zich voor de vakantiewoning Van Pachterbeke eveneens inspireren door Mies van der Rohe en Marcel Breuer. In 1955 kreeg het weekendverblijf de derde vermelding voor de Van de Ven-prijs. Ze werd gepubliceerd in architectuurtijdschriften als La Maison en wordt door architectuurcritici als Geert Bekaert beschouwd als een van de beste voorbeelden van de modernistische architectuur uit die periode. Begin jaren 1990 werd ze door Constantin Brodzki omgevormd tot permanente woning. Onlangs werd ze nogmaals uitgebreid.

De woning ligt aan straatzijde volledig verscholen achter een blinde muur in witgeschilderde baksteen. Dak van de woning op straatniveau met erbovenop een carport onder een zwevend dak. Achter de blinde muur daalt een trap in open lucht af naar een kleine patio tussen de woning en de muur. Oorspronkelijk werd de vakantiewoning gebouwd als een woning met één bouwlaag, aan de noordzijde aangebouwd tegen het buurhuis. De oorspronkelijke plannen tonen een rationele en functionele planopbouw, met een minimale oppervlakte voor de nutsruimten en een maximale ruimtelijke beleving van de leefruimtes. Onder één doorlopend zwevend dak bevinden zich twee afzonderlijke volumes. Het hoofdvolume met een lengte van 10 meter bevat de woonkamer met open haard en twee slaapcellen. Berging, keuken en sanitair zijn gecomprimeerd in een loodrecht erop staand kleiner gesloten volume. Beide volumes zijn van elkaar gescheiden door een overdekte beglaasde gang naar terras en tuin, die ook de inkompartij vormt.

Constructief hoogtepunt van het ontwerp is het uitkragend dak boven de woonkamer, dat met een draagstructuur in beton en staal een vrije overspanning realiseert van zeven meter. Aan de tuinzijde steekt het dak één meter uit en vormt een overdekt terras. De draagstructuur bestaat uit twee 2 schijfvormige ondersteuningskolommen, waarop ook het zwevend dak van de carport steunt. Een van de kolommen dient als scheidingswand tussen de slaapcellen. De andere brengt een verdeling aan in het buitenterras. Binnen deze structuur kwam een vrije planindeling tot stand. De ontkoppeling van dragende structuur en gevels maakt ook een vrije gevelindeling mogelijk. Deze wordt gekenmerkt door een strikt orthogonale compositie van volledig gesloten en open gevelvlakken, met een opmerkelijk zuiver gevoel voor plastische verhoudingen. De woonkamer opent zich met drie grote schuiframen van vloer tot plafond volledig op de tuin. De wand van het volume met de dienstruimtes is volledig gesloten en vormt een contrapunt met het gesloten muurvlak ter hoogte van de carport (uitgevoerd in glad beton). Volledig in de lijn van modernistische principes vormen functie, constructie en esthetiek een synthese.

Zelfdragende buitenwanden uitgevoerd in isolerende Durisol. Niet dragende wanden van vloer tot plafond een invulling in dubbele beglazing of hout (gemouleerde planchetten en multiplex). In het interieur zichtbaar metselwerk. De blinde buitenmuur eveneens in witgeschilderd zichtbaar metselwerk. Het plafond van de woonkamer is omwille van de akoestiek bekleed met gemalen kurk. Vloer in gegoten beton. Terrasaanleg en inkomhal in breuksteen. De toepassing van warmere materialen (breuksteen en hout) en een levendige kleurzetting in het interieur doorbreken de geometrische strengheid van de architectuur.

Oorspronkelijk was de woning opgevat als een totaalontwerp (inclusief meubilair en buitenaanleg). Brodzki ontwierp de verlichting en het vaste meubilair in samenwerking met Corneille Hannoset, onder meer met stoelen van Harry Bertoia voor Knoll (huidige toestand niet gekend). Voor de detailleringen van de schuiframen werkte hij samen met Reinhoud D'Haese; voor het kleurenschema van het interieur met Serge Vandercam (huidige toestand niet gekend). Ook het tuinontwerp is van de architect zelf.

Constantin Brodzki verbouwde begin jaren 1990 de vakantiewoning tot een permanente woning voor zijn zoon Alexandre, met behoud van de horizontale lijnvoering en wezenlijke karakteristieken van het oorspronkelijk ontwerp. Het gesloten volume met de dienstruimen werd uitgebreid tot op de zuidelijke perceelgrens en kreeg twee raamopeningen van vloer tot plafond. Ook de kleurzetting van het interieur bleef bewaard. In 2007 werd de woning opnieuw uitgebreid. Architect Laurent Daeleman voegde op het al uitgebreide volume een tweede bouwlaag toe, waardoor de geest van het ontwerp gedeeltelijk verloren ging. De open carport werd afgesloten door een garagepoort in PVC.

  • Gemeentearchief Sint-Genesius-Rode, Dienst Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening, bouwaanvraag 16.10.1992/1992158 (uitbreiding), 19.01.2007/2006153 (uitbreiding).
  • LOOZE P. (ed.) 2004: Constantin Brodzki. Architecte, Sprimont, 50-53.
  • S.N. 1955: Maison de week-end à Rhode-Saint-Genèse, La Maison 11.3, 74-75.

Auteurs: Van Herck, Karina
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Weekendverblijf Van Pachterbeek [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/213771 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.