erfgoedobject

Duitse artilleriecontrolepost Gapaard

bouwkundig element
ID
213376
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/213376

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als beschermd monument Duitse bunker Gapaard
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Duitse constructie
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Nu vrijstaande, bovengrondse betonnen constructie in een weide ten westen van de hoeve op adres Rijselstraat 64, net ten noorden van de Blauwepoortbeek. Op zo’n 450 meter ten zuidwesten van deze militaire post ligt een Duitse geschutpost, waar geschut opgesteld was dat gestuurd werd vanuit onderhavige controlepost. Deze constructies liggen op ongeveer 1700 meter ten noordoosten van Mesen, op ongeveer 3200 meter ten zuidoosten van Wijtschate.

Historiek

Duitse controlepost voor de artillerie uit de Eerste Wereldoorlog, opgetrokken vóór juni 1917.

De militaire post is opgetrokken achter de Sehnenlinie, een Duitse stelling die op Britse militaire stafkaarten aangeduid wordt met Oosttaverne Line. Deze linie wordt bezet door Bereitschaftstruppen (ondersteuningstroepen). De militaire post dient voor het aansturen van het geschut dat vlakbij staat opgesteld, o.m. in de vandaag nog bewaarde geschutpost zo’n 450m ten zuidwesten van de controlepost. Deze controlepost is tijdens de oorlog opgetrokken in de gebouwen van een hoeve, die op Britse militaire stafkaarten is aangeduid met Delporte Farm en onbenoemd blijft op Duitse stafkaarten. Deze hoeve ligt net tegen de Blauwepoortbeek, ten noorden van de Herzog Albrechtstrasse (huidige Gapaardstraat), ten westen van de Königstrasse (huidige Rijselstraat). Net ten oosten van de constructie liep een spoor, met een aftakking naar de constructie.

Vanuit deze artillerieposten zouden Duitse manschappen fel weerstand bieden tijdens de Mijnenslag (7-14 juni 1917). Het einddoel van deze geallieerde aanval is om tot aan de Oosttaverne Line op te rukken. Na de spectaculaire ontploffing van 19 dieptemijnen in de vroege ochtend van 7 juni verloopt de aanval voor de geallieerden aanvankelijk vrij voorspoedig, dankzij een initieel zwakke Duitse weerstand. Reeds in de vroege namiddag hebben alle troepen de top van de heuvelkam overgestoken. De consolidatie van deze nieuwe positie zou evenwel veel geallieerde verliezen vergen, daar deze positie in het volle zicht van de moordende Duitse mitrailleurs op de Oosttaverne Line liggen. Om 15u10 laat generaal Plumer de finale aanval inzetten, met het oog op de verovering van deze linie.

De 4de Australische divisie krijgt het in de zuidelijke aanvalssector zwaar te verduren. De Duitsers, die zich tijdens de eerste aanvalsgolf schuilhouden in de vele bunkers langsheen de Oosttaverne Line, nemen nu de Australiërs zwaar onder vuur, o.m. met veldkanonnen die bij Delporte Farm staan opgesteld (waaronder vanaf de bewaarde geschutpost). Ter hoogte van Hun’s Walk (de baan Mesen-Komen, N314) slagen Australische eenheden er niettemin in de verdedigingslinie te doorbreken, waarop de Duitsers massaal panikeren en hun stelling verlaten. Ook elders slagen Britse eenheden erin het eindobjectief te halen. Maar ten noorden van Hun’s Walk zorgt de artillerie ter hoogte van de vallei van de Blauwepoortbeek voor heel wat vertraging en ellende. Bovendien zorgen Britse artilleriebarrages voor slachtoffers en veel chaos onder de Australische eenheden, in die mate zelfs dat het zuidelijke deel van de Oosttaverne Line door de Australiërs opnieuw volledig verlaten wordt. Ook bij de Duitsers is chaos troef, waardoor beide partijen geen idee meer hebben waar de frontlijn nu ligt. De onzekere situatie blijft een aantal dagen aanhouden. Uiteindelijk komen de Australiërs op 11 juni tot de vaststelling dat de Duitsers de volledige Oosttaverne Line verlaten hebben en zich teruggetrokken hebben tot achter de meer oostelijk gelegen Waasten Linie. De geallieerde eerste lijn zou de komende dagen nog wat meer oostwaarts geduwd worden.

De Duitse militaire post is duidelijk opgetrokken in bestaande bakstenen gebouwen, zoals te zien aan de bakstenen zijmuren.

Beschrijving

Bovengrondse, vrij hoge betonnen militaire constructie. Het betonnen dak van de constructie neemt de vorm aan een koepeldak, waarop granaten wellicht makkelijker afketsen. Het dak is gegoten op gebogen golfplaten (= plafond binnenzijde), die op hun beurt steunen op de zijmuren (ca. H. 160cm). Er zijn ronde wapeningsijzers in het betonnen dak te zien. Aan de buitenzijde is de betonnen constructie gegoten tegen een houten bekisting, aan binnenzijde tegen bestaande bakstenen muren of betonblokken (westelijke zijde).

De noordelijke zijmuur springt bij de toegang nog een stuk (ca. 180cm) uit. Vermoedelijk is een stuk van deze muur verdwenen (door inslag of in naoorlogse periode). Deze scherfmuur, met een dikte van 135cm, beschermt de toegang en vensteropening aan oostelijke zijde. Bovenaan volgt de muur de gebogen lijn van het dak. De deuropening, voorzien van hengsels, is bovenaan rondbogig afgewerkt. De vensteropening versmalt naar binnen toe. In de noordelijke resp. westelijke muren zitten één resp. twee kleine rechthoekige openingen.

De constructie heeft wellicht diverse inslagen te verwerken gekregen.

  • DOCUMENTATIECENTRUM IN FLANDERS FIELDS MUSEUM, Collectie militaire stafkaarten: Duitse militaire stafkaart Meesen Nord, 2/6/1917.
  • OLDHAM P. 1995: Pill-boxes on the western front. A guide to the design, construction and use of concrete pill-boxes 1914-1918, London.
  • OLDHAM P. 2003: Battleground Europe. Messines Ridge. Messines - Wytschaete - St Eloi, Barnsley.
  • Captured German Trench and Operations Maps from the National Archives [CD-rom uitgegeven door The Naval & Military Press], Wytschaetebogen (Batteriekarte N° 12), 2/6/1917.
  • The Imperial War Museum Trench Map Archive on CD-rom [CD-rom uitgegeven door The Naval & Military Press in association with the Imperial War Museum], Wytschaete, 28SW2, Ed. 5A, 1/4/1917; Wytschaete, 28SW2, Ed. 7C, 10/3/1918; Wytschaete, 28SW2, Ed. 7E, 17/7/1918.

Bron: Onroerend Erfgoed West-Vlaanderen, Beschermingsdossier 4.001/33039/108.1, Duitse artilleriecontrolepost (WO I) Gapaard (DECOODT H., 2012)
Auteurs: Decoodt, Hannelore
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Duitse artilleriecontrolepost Gapaard [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/213376 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.