erfgoedobject

Kolonie van Rekem

bouwkundig element
ID
212757
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/212757

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Kolonie van Rekem
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Heden gesloten hoeve van de voormalige Rijkskolonie opgericht vanaf de jaren 1850. Het domein is gelegen op de grens met het Nationaal Park Hoge Kempen, tegen een bosrijk gebied en opgericht op heidegronden. Rond de hoeve zijn er een aantal latere bijgebouwen en ten zuiden een woning van de landbouwingenieur uit circa 1930. Momenteel worden de hoeve en de woning van de landbouwingenieur ingesloten door de gebouwen van het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Rekem (OPZ Rekem). Ten zuiden van de instelling is ook de voormalige begraafplaats van de instelling gelegen.

De landbouwkolonie is ontstaan uit het Bedelaarsgesticht dat vanaf 1809 in het kasteel in het centrum van Oud-Rekem opgericht werd (Kasteel "d'Aspremont-Lynden"). Volgens de verkregen informatie verwierf dit gesticht in 1853 en 1857 de heidegronden in de Daalbroekstraat, maar volgens het kadaster bleven de gronden in de jaren 1850 eigendom van de provincie Limburg. De hoeve zelf werd opgericht vanaf de jaren 1850. In 1855 werd de woning van de hoeve kadastraal geregistreerd evenals de geometrische wegenstructuur op de heidegronden. In 1859 werd de schuur ten noorden geregistreerd en in 1863 de stallingen ten zuiden en een aanbouw ten westen van de schuur. Ten zuiden van stallingen komt er ook een bijkomende schuur. In 1907 komt er nog een kleinere schuur ten westen van de vorige (nu ruïne).

De hoeve komt voor op de topografische kaart 1871 als "La Colonie/ Dépendance du Dépot de Mendicité". Ze was één van de grootste hoeves uit de streek van het Maasland met een uitgestrekt areaal aan akkers nodig voor de voedselvoorziening van het gesticht. Tijdens de periodes dat het gesticht eerst fungeerde als Heropvoedingsgesticht (Ecole de Bienfaisance 1891-1904) en daarna als Bedelaarswerkhuis (Maison de Refuge 1904-1920) functioneerde de landbouwkolonie waarschijnlijk ook in functie van deze instellingen. Vanaf 1921 zal de hoeve met omliggende gronden blijven instaan voor de voedselvoorziening van het pas opgerichte Krankzinnigengesticht (nog steeds gevestigd op het kasteel). Wat nu juist de verhoudingen waren tussen de landbouwkolonie en het Krankzinnigengesticht is niet bekend, wel is de briefwisseling tussen beide bewaard gebleven. De landbouwkolonie rapporteerde aan het Ministerie van Justitie, maar het is niet bekend onder wiens verantwoordelijkheid de landbouwkolonie viel. De kolonie zou ook banden gehad hebben met de Rijksweldadigheidskolonies van Merksplas en Wortel, daar er in archieven naar verwezen wordt. Er werkten een veertigtal patiënten en vijf man vast personeel. De woning van de landbouwingenieur werd in 1933 op het kadaster geregistreerd. In 1966 wordt de landbouwkolonie officieel aan het Rijksgesticht gehecht. Het gesloten karakter van de hoeve, door de gebouwen ten oosten, werd pas in 1969 geregistreerd op het kadaster, maar is een eind 19de- of begin 20ste-eeuwse uitbreiding (was al aanwezig op de topografische kaart van 1920). Hierna zal de hoeveactiviteit afnemen en zullen de gronden ingenomen worden door het psychiatrisch ziekenhuis, dat er haar nieuwe gebouwen opricht (sinds 1974 in gebruik genomen). De volledige uitbating van de hoeve werd in 1991 gestopt. De hoeve wordt momenteel (2011) gebruikt door het OPZ Rekem als manege en bezoekerscentrum. De villa van de landbouwingenieur staat leeg.

Oorspronkelijk U-vormige hoeve, later uitgebreid tot een gesloten hoeve. Woonhuis ten westen, schuur ten noorden en stallingen ten zuiden, afgesloten door later aangebouwde éénlaagse volumes (begin 20ste eeuw?) ten oosten. De binnenkoer is toegankelijk via een poort tussen deze twee kleine oostelijke volumes.

Hoeve met bakstenen gebouwen, alle op rechthoekige plattegrond onder pannen zadeldaken (uitgezonderd de oostelijke gebouwen). Het woonhuis heeft een rechthoekige plattegrond met aan de uiteinden een uitsprong van twee traveeën diep. Het centrale gedeelte is opgevat als een dubbelhuis van zeven traveeën en twee bouwlagen. Gevels met verzorgd metselwerk: voegsel uitgespreid met gesneden voegen en rood geschilderde bakstenen, verder zwart geschilderde lagen als imitatie van gesinterde bakstenen. Rechthoekige muuropeningen met gecementeerde hoek- en sluitstenen. De westgevel met zelfde uitwerking, maar met verschillende aanpassingen en met recentere lagere aanbouw.

De dienstgebouwen (schuur en stallingen) hebben een gelijkvormige uitwerking met boogfriezen rustend op hardstenen kraagstenen. Gepikte plint met hardstenen aflijning. Stallingen met rechthoekige muuropeningen, vensters met hardstenen onderdorpel en deuren met rechthoekige hardstenen omlijsting. Boven de toegangsdeur in de zuid- en noordgevel laadvenster onder zadeldakje. Het interieur van de stallingen heeft bakstenen vloeren en troggewelfjes van ijzeren I-profielen met bakstenen vulling. Gekalkte muren en plafond. Dubbele dwarsschuur van vijf beuken met twee getoogde poorten met hardstenen hoek- en sluitstenen in risalieten. Verder lange lichtgleuven per drie gegroepeerd. Afsluiting aan de straatzijde (oosten) van twee éénlaagse volumes onder plat dak. Gesloten oostgevel met boogfries op hardstenen kraagstenen. Toegang tussen twee pijlers met hardstenen banden en bekroond met een dekplaat en vaas. IJzeren hekken. Westgevel met eenvoudige rechthoekige muuropeningen en uitgewerkte bakstenen fries.

Achter de hoeve open opslagplaats met lage bakstenen muren onder ijzeren Belgisch spant. Ten zuiden van de hoeve een eenvoudig rechthoekig dienstgebouw (geregistreerd op het kadaster in 1863, maar met een eind 19de- of begin 20ste-eeuws uitzicht) met achteraan een vervallen begin 20ste-eeuwse schuur (geregistreerd op het kadaster in 1907).

Witgeschilderde bakstenen villa van de landbouwingenieur uit begin jaren 1930 onder complex pannen schilddak. Rechthoekige muuropeningen met bewaard schrijnwerk en luiken.

  • Kadaster Limburg, mutatieschetsen Lanaken, afdeling III (Rekem), 1855/1, 1859/1, 1863/1, 1907/2, 1933/1 en 1969/2.
  • Informatie verkregen op 25/02/2011 en 26/02/2011 van Anja Parthoens, Communicatieverantwoordelijke OPZC Rekem.
  • BUYCK J. & VELLE K. 1998: Inventaris van het archief van de Rijksweldadigheidskolonies Hoogstraten-Merksplas-Rekem-Wortel (1810-1980), Brussel.
  • VAN DE KONIJNENBURG R. 1985: Het kasteel d’Aspremont-Lynden te Rekem, Archaeologia Belgica I, 2, 99-102.

Auteurs: Verwinnen, Katrien
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is gerelateerd aan
    Begraafplaats psychiatrisch ziekenhuis

  • Is gerelateerd aan
    Kasteel d'Aspremont-Lynden

  • Is deel van
    Daalbroekstraat


Waarnemingen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kolonie van Rekem [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/212757 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.