erfgoedobject

Herberg en tolhuis Heidelberg

bouwkundig element
ID
210019
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/210019

Juridische gevolgen

Beschrijving

Beeldbepalende herberg en voormalig tolhuis zogenaamd "HEIDELBERG", met dwarsschuur op de hoek met de Loppemsestraat. Beschermd als monument bij M.B. van 12/01/1987. De gebouwen zijn als puntrelict opgenomen in de Landschapsatlas (versie 1.0, AROHM 2001). Ontstaan in functie van de nieuwe steenweg naar Torhout (1751-1754). Herberg met afspanning en één van de tolbarelen met tolhuis van de Torhoutsesteenweg in gebruik vanaf 1763. Bouwsporen in de zijgevel van een lager volume met vlechtingen doen een oudere (17de-eeuwse?) kern vermoeden. De herberg ligt prominent aan de kruising van de Torhoutsesteenweg met de Loppemsestraat en Heidelbergstraat, sedert 2002-2003 ingericht met een rond punt.

Historiek. De aanleg van de weg Brugge-Torhout-Roeselare-Menen wordt ondernomen op initiatief van Karl-Theodoor, Oostenrijkse keurvorst en heer van Wijnendale (zie Torhout). In 1751 verkrijgt hij de goedkeuring en het octrooirecht van keizerin Maria-Theresia van Oostenrijk.

De naam Heidelberg verwijst naar de Duitse stad waar de keurvorst universiteit liep. De grond voor het nieuwe gebouw, een akker gekend als "den grooten pauwman" wordt in 1761 aangekocht en reeds in 1763 zou het gebouw van "den Edelbergh" bewoond zijn. In 1805 worden de voormalige Oostenrijkse bezittingen door de Franse bezetter in beslag genomen en openbaar verkocht. De koper is J.B. Boutens uit Torhout. In 1866 worden de tolgelden afgeschaft. Ongeveer tegelijkertijd wordt er in de Heidelberg een houthandel opgestart, die al snel uitgroeit tot een bloeiende zagerij. De in 1870 gestichte Sint-Sebastiaansgilde voor handboogschutters vindt er tot 1929 onderdak (zie herberg en watermolen "De Watermolen"). In 1950 wordt de houtzagerij stopgezet, de uitbating als herberg bestaat tot op heden. De restauratie op het eind van de jaren 1980 omvat het dak dat wordt belegd met gerecupereerde gesmoorde pannen, de vensters met vleugelramen beschilderd in de kleuren groen en wit en herstellen van het metselwerk.

Beschrijving. Langgestrekt dubbelhuis met links een lager aanleunend koetsgedeelte. Witbeschilderde en verankerde bruinrode baksteenbouw boven een gepekte plint en onder zadeldaken met verschillende nokhoogte (Vlaamse pannen). Rechts een hoge opkamer van twee traveeën. Deur gevat in een monumentale omlijsting in gesinterde baksteen met pilasters op sokkels en aflijnende tandlijst onder lekdrempel, smeedijzeren trekbel. Licht getoogde vensters met grote roedeverdeling, op de begane grond beluikt en met glas in lood in de bovenlichten. Rechterzijgevel spaarzaam opengewerkt met een venster en luik onder houten latei in de topgevel. Rechts onderaan twee oculi.

Koetshuis met vlechtingen in de zijgevel en opengewerkt met brede segmentbogen met centraal een poort geflankeerd door staldeuren. Stoep met bakstenen klinkers en voorliggende kasseistrook.

Links een lage aangebouwde dwarsschuur in verankerde, bruine baksteen onder zadeldak (Vlaamse pannen).

Gaaf bewaard interieur. Onder de opkamer een tweebeukige kelder onder tongewelven. Gelagkamer met grote haard in gesinterde baksteen en houten, geprofileerde schouwbalk. Fraaie haardplaat met symbolen van de vrijmetselaars (kantelen van een versterkt kasteel, distel, drie trekvogels, geflankeerd door twee ranken met vruchten). Moer- en kinderbalken met geprofileerde balksleutels. Opkamer met vloer met rode plavuizen. Balksleutels beschilderd met lelies.

  • ARCHIEF RUIMTE EN ERFGOED – AFDELING WEST-VLAANDEREN, Archiefnr. W/00597.
  • Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumenten en Landschappen, Monumenten en Landschappen, Landschapsatlas, 2001, OC GIS-Vlaanderen.
  • Boschvogelroute Zedelgem, Aartrijke, s.d., p. 9.
  • CORNILLY J., Monumentaal West-Vlaanderen. Beschermde monumenten en landschappen in de provincie West-Vlaanderen. Deel II: Arrondissementen Brugge, Diksmuide, Oostende en Veurne, Brugge, 2005, p. 277.
  • DECEUNINCK V., De aanleg van de weg Brugge-Torhout, in Zilleghem. Handelingen van de Kring voor heemkunde en geschiedenis Pastoor Ronse, jg. 22, nr. 1, 2001, p. 3-20.
  • GOOSSENS M., Twee Westvlaamse herbergen sober hersteld, in Monumenten en Landschappen. Binnenkrant, jg. 8, 1989, nr. 6, p. 2-4.
  • HAELEWYN R., Oostenrijkse wegen in West-Vlaanderen, Brugge, 1971.
  • Historische herbergen te Zedelgem: de Swarten Hoop, Heydelberg, Zedelgem, 1998, p. 11-18.
  • VERVENNE A., Oude hoeven, herbergen en molens en hun bewoners te Loppem, Loppem, 1976, p. 151-153.

Bron: VAN VLAENDEREN P. & VRANCKX M. 2010: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Zedelgem met deelgemeenten Aartrijke, Loppem en Veldegem, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL47, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Van Vlaenderen, Patricia; Vranckx, Martien
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Herberg en tolhuis Heidelberg [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/210019 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.