erfgoedobject

Hoeve Billighout

bouwkundig element
ID
200206
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/200206

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Hoeve Billighout
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als beschermd monument Hoeve Billighout
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is aangeduid als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Hoeve Billighout met omgeving
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Hoeve Billighout
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Imposante gesloten hoeve opklimmend tot de 18de en 19de eeuw. Beeldbepalende ligging middenin de velden en toegankelijk via lange dreef ten westen. Ongeveer 800 meter ten noordoosten van het gehucht Breisem gelegen, vlak ten noorden aansluitende beemden genaamd Broek bij de Broekbeek, die in de Velp uitvloeit. Beschermd als monument en dorpsgezicht op 22/09/1981.

De Billighouthoeve heette eerst het Hof te Bonbroek, naar het Bornbroek of Bonbroek, gelegen aan de Bielekoutbeek. Ze werd reeds vermeld in 1440, voorts in 1470, 1688. Op de Ferrariskaart "Cense inbroeck", weergegeven als hoeve met losstaande bestanddelen in vierkante opstelling met, anders dan nu, toegang in de zuidwestelijke hoek. De huidige toegangsdreef was er niet, de verbinding met de Billighoutstraat werd gemaakt door een nu verdwenen zuidwest-noordoost georiënteerde weg. In de 19de eeuw (1883) was de naam gewijzigd in Billighout ferme (verwijzend naar het Broek van Bielekout, nu Guldenagel), een naam in feite overgenomen van een pal ten noorden bij de Velpe gelegen hoeve, zoals te zien op de Ferrariskaart (ter hoogte van Breisembroekstraat 45).

Verankerde bakstenen gebouwen meestal op zandstenen plint, grotendeels gepikt, vierkant geschikt rondom gekasseid erf. Boerenburgerhuis ten oosten, schuur ten zuiden, poortgebouw met flankerende stallen en opbergruimtes ten westen, stal ten noorden. Centraal poortgebouw in de westvleugel, veldpoort in de oostvleugel, en bijkomende ingang in de zuidoostelijke hoek tussen schuur en boerenburgerhuis. Verscheidene bouwsporen en gevarieerd materiaalgebruik wijzen op een fasegewijze totstandkoming, met de oudste gedeeltes vermoedelijk opklimmend tot de 18de eeuw.

Ten westen stalvleugel met centraal hoger opgetrokken poortgebouw onder zadeldak met golfplaten. Gedrukte rondboogpoort met vlakke zandstenen omlijsting.

Ten oosten onderkelderd bakstenen boerenburgerhuis met verhoogde begane grond, vijf traveeën en twee bouwlagen onder geknikt zadeldak met mechanische pannen, bekroond door klein noodklokje. Lijstgevel gemarkeerd door gebruik van zandsteen voor hoekkettingen, (gepikte) plint, en de meeste van de omlijstingen. Rechthoekige muuropeningen in vlakke deur- en vensteromlijstingen met voor het gelijkvloers licht uitspringende trapeziumvormige sluitstenen. Op de verdieping hardstenen omlijstingen, behalve voor centrale venster. Vernieuwd schrijnwerk. Veldgevel met zelfde uitzicht, echter breukstenen plint met zandstenen omlijsting voor de keldergaten, hoekkettingen slechts gedeeltelijk bewaard (vlak boven plint). Op het gelijkvloers diefijzers met opvallende cirkelvormige verbreding, aangepast venster centraal op het gelijkvloers. Deels bewaard schrijnwerk. Tegen de zuidelijke zijgevel van het boerenburgerhuis een bijgebouwtje van twee bouwlagen onder half schilddak van kunstleien, gepikte plint, zandstenen en blauwe hardstenen omlijstingen voor de rechthoekige gevelopeningen, één beluikt venster. Hiertegen opnieuw kleine uitbouw onder kunstleien lessenaarsdak.

Stal in het verlengde van het boerenburgerhuis (ten noorden ervan), hiertussen veldpoort. Stal mogelijk verhoogd (zie hoekketting) samen met de noordelijke stalvleugel. Drie traveeën onder zadeldak met golfplaten. Lijstgevel met gepikte zandstenen plint en rechts zandstenen hoekketting. Op het gelijkvloers vlakke zandstenen omlijstingen voor de vensters en hardstenen omlijsting voor de deur. Op de verdieping twee vensters met hardstenen omlijstingen. Aan de veldgevel (ten oosten) met verlichtings- en verluchtingsspleten opvallend hoge plint van zand- en breuksteen.

Ten zuiden tweebeukige dwarsschuur van zes traveeën onder zadeldak (Vlaamse pannen) met ten westen aandak. Zandstenen plint, gepikt aan de erfzijde. Westelijke zijtuitgevel met top- en schouderstukken op zandstenen consoles en met drie ronde uilengaten. Aan erfzijde twee gedrukte rondboogpoorten met vlakke zandstenen omlijsting. Blinde buitengevel met rollaag bovenaan, tegen de gevel drie fruitboompjes. Interieur met bakstenen pijlers.

Ten westen bakstenen stalvleugel op zandstenen gepikte plint, negen traveeën en één bouwlaag onder zadeldak met golfplaten, de centrale travee is het hoger opgetrokken poortgebouw. De twee uiterst linkse (zuidelijke) traveeën zijn opslagplaatsen met opengewerkte gevel, rechts hiervan gedrukte steekboogvormige poort met deels bakstenen, deels zandstenen omlijsting. Voor het overige steekboogvormige vensters en deuren in vlakke zandstenen omlijsting. Steenhouwersmerken in enkele vensteromlijstingen (uiterst rechts – noordelijk - en derde van rechts).

Ten noorden stal met onregelmatige travee-indeling onder zadeldak met golfplaten, mogelijk verhoogd. Baksteen op gepikte zandstenen plint, rechts (oostelijk) geen zandsteen gebruikt in de plint. Dit in tegenstelling tot de (blinde) veldzijde, waar er een doorlopende zandstenen (niet gepikte) plint is. Op het gelijkvloers vijf deuren en een rechthoekige poort. Deuren in vlakke zandstenen omlijstingen (één met trapeziumvormige sluitsteen), idem voor de segmentboogvormige vensters met metalen roedeverdeling. Op de verdieping grote rechthoekige laadvensters met zandstenen omlijstingen (enkel uiterst rechts hardsteen), telkens boven de deuren en poort. In het interieur overwelving met troggewelven.

Momenteel (2010) wordt de Billighouthoeve gerestaureerd.

  • KEMPENEERS P. 1993: Kumtichse toponiemen, Brabantse Folklore 280, 313-340.

Auteurs: Thomas, Hans
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is gerelateerd aan
    Kasseiweg Billighoutstraat

  • Is deel van
    Kumtich


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Hoeve Billighout [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/200206 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.