erfgoedobject

Klooster en school der broeders hiëronymieten

bouwkundig element
ID
15106
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/15106

Juridische gevolgen

Beschrijving

Klooster en school der broeders van de Heilige Hiëronymus Emiliani, zogenaamd broeders hiëronymieten, in 1826 gesticht als jongensweeshuis. De Commissie der Godshuizen, opgericht tijdens de Franse revolutie ter vervanging van de alsdan afgeschafte religieuze orden, kocht in dat jaar een eigendom in de Nieuwstraat om ouderloze jongens in onder te brengen. Laatstgenoemden werden namelijk sinds 1813 niet meer toegelaten in het weeshuis in de Hofstraat (zie Klooster der zusters jozefienen). In 1839 groeperen zich de bedienaars ervan in een religieuze communiteit onder de bescherming van de Heilige Hiëronymus Emiliani.

Indrukwekkende gebouwengroep op complexe plattegrond, systematisch gegroeid en uitgebreid door toevoeging van onder meer een kosteloze school (gesticht in 1840) en een krankzinnigeninrichting (gesticht in 1849).

Vernoemenswaardige gebouwen in chronologische volgorde: oorspronkelijk woonhuis der broeders, voormalige feest- en slaapzalen, kerk, kapel der broeders, voorgevel van het voormalig pensionaat, voorgevel van de "Middelbare Landbouwschool" in de Kroonmolenstraat, hoofdgebouw aan de straatzijde.

Oorspronkelijk woonhuis der broeders, centraal gelegen tussen het krankzinnigengesticht en de schoolgebouwen en voorafgegaan door een rechthoekige binnentuin met centrale vijver. Dubbelhuis van acht traveeën en twee bouwlagen onder mansardedak met dakkapellen (leien), van 1904 (gevelsteen). Middenrisaliet van twee traveeën met trapgevelbekroning (6 treden + topstuk). Baksteenbouw met zandstenen speklagen, boogstenen en hoekkettingen, en arduinen plint. Licht getoogde vensters in zogenaamde "Brugse travee". Centrale penant met heiligenbeeld. Onder de kroonlijst, vier jaarsteentjes: 1640 (bouwjaar), 1699 en 1893 (vergrotingen), 1904 (volledige sloping en vervanging door huidig gebouw).

Voormalige feest- en slaapzalen, haaks achter het huidige hoofdgebouw aan de straatzijde en aan weerszijden van een plantsoen met centrale buste van Vader Theodoor (eerste Overste der Congregatie). Bakstenen gebouwen van zes traveeën en drie bouwlagen onder zadeldak, van 1868-69 (links) en 1876 (rechts). Halfronde uitbouw aan het westelijke uiteinde. Begane grond geopend door korfboogarcade op hardstenen pijlers. Eenvoudige rechthoekige vensters met afgeronde bovenhoeken en arduinen lekdrempel. Van de oorspronkelijke feestzaal is heden niets meer bewaard. Voormalige slaapzaal met plafond voorzien van geprofileerde houten ribben op sierlijk uitgewerkte consoles.

Kerk. Eenbeukige, naar het westen georiënteerde neogotische kerk van vijf traveeën met vijfzijdige apsis en vierkante voorgeveltoren, in 1870-72 gebouwd naar ontwerp van de geestelijke directeur Eerwaarde Heer Josephus Aloysius De Roubaix. Monumentaal bakstenen gebouw op zware arduinen sokkel. Markerende steunberen met ezelsrug. Hoog geplaatste spitsbogige tweelichten. Half ingebouwde voorgeveltoren met steunberen bekroond door achtzijdige naaldspits met dakkapellen. Spitsboogportaal met bas-reliëf in het timpaan; tweelicht op doksaalhoogte; gekoppeld drielicht erboven; vierkante klokkenkamer met in elke zijde twee spitsbogige galmgaten met borstwering voorzien van spitsboognissen. Twee gevleugelde duivelskoppen aan weerszijden van de toren, ter hoogte van de kroonlijst van de beuk.

Gepolychromeerd interieur met bakstenen kruisribgewelven op halfronde diensten met bladkapiteel. Vloer met wijnrankmotief in de middengang.

Mobilair: Volledig in neogotische stijl.

Kapel der broeders. Kleinere neogotische kapel van vier traveeën met lagere en smallere vijfzijdige apsis, in 1897 gebouwd ten westen van het oorspronkelijk woonhuis en met het koor naar het noorden gericht. Bakstenen gebouwtje onder zadeldak met achtzijdige dakruiter. Markerende slanke steunberen en gekoppelde lancetvensters per travee. Begane grond met moderne, uitspringende lichtkasten van beton, geplaatst in functie van het totaal gemoderniseerd interieur.

Voorgevel van het voormalig pensionaat, aan de straatzijde gelegen, en volgens gevelsteen in 1909 opgetrokken met vier traveeën en drie bouwlagen. Stompe puntgevel van baksteen met natuurstenen sokkel, kordons, muurbanden, dorpels, boogstenen en gevelafboording. Risalietvormende twee middelste traveeën met lege beeldnis bovenaan. Rechthoekige vensters met ijzeren I-latei en segmentbogige ontlastingsboog van lichtere baksteen.

Hoofdgebouw aan de straatzijde, in art deco, met vier bouwlagen onder plat dak, naar ontwerp van de architecten August en Leander Waterschoot van 1932. Bakstenen voorgevel met overvloedige aanwending van arduin voor de bekleding van de onderste en bovenste bouwlaag. Begane grond met twee rechthoekige vensters aan weerszijden van een brede rondboogpoort met uitgewerkte rechtstanden en boog versierd met florale motieven; bronzen poort. Twee middelste verdiepingen opgevat als skeletbouw van zes traveeën met erkervormige vensters tussen penanten van beton. Bovenverdieping met centraal Onze-Lieve-Vrouwebeeld van R. Vandevelde, geflankeerd door twee rechthoekige vensters.

Symmetrische achtergevel van drie bouwlagen met centraal risaliet van vier bouwlagen. Bakstenen skeletbouw met aan weerszijden van de middentravee driezijdige uitsprongen. Aaneengesloten registers van rechthoekige vensters met kleine, houten roedeverdeling. Middenrisaliet voorafgegaan door brede portiek op vier bakstenen zuilen, de twee uiterste voorzien van een lantaarn in glas in lood, de twee middelste voorzien van een beeld van R. Vandevelde.

Veelkleurige hal met centraal glasraam ("Christus Koning") van Eugeen Yoors en een geordend labyrint van getrapte bogen bekleed met geglazuurde tegels en sokkel van geaderde zwarte marmer.

Leraarskamer met schoorsteenmantel samengesteld uit een groot aantal verspringende marmerplaten van verschillende kleur en afmetingen en voorzien van een nagenoeg rechthoekig paneel met bas-reliëf van R. Vandevelde.

Poort in de Kroonmolenstraat nummer 4, volgens archiefstukken naar ontwerp van stadsarchitect August Waterschoot van 1923. Brede rondboogpoort in kwarthol geprofileerde arduinen omlijsting met brede sokkel en sluitsteen. Drukke florale motieven in de boog.

  • Stadsarchief Sint-Niklaas, Modern Archief 3706/3881 en 3729/6786.
  • Broeder ALOIS, De Broeders van den H. Hieronymus Emiliani, honderd jaar, 1939.

Bron: DEMEY A. 1981: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Sint-Niklaas, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 7n2 (S-T), Brussel - Gent.
Auteurs: Demey, Anthony
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Klooster en school der broeders hiëronymieten [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/15106 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.