erfgoedobject

Kasteeldomein Rattennest

bouwkundig element
ID
13225
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/13225

Juridische gevolgen

Beschrijving

De eerste vermelding van het domein vindt men terug in Antwerpse Schepenbrieven van 1426 als 't Goet te Groenenberghe. In 1558 werd het goed verkocht aan Jacob van der Heyden, ridder en edelman. Op de Ferrariskaart van 1770 heeft het de naam gekregen van 'Rattennest'. De bekendste eigenaar was ongetwijfeld de rijke bankiersfamilie Spinola die 'Gruenenberghe' gebruikte als buitenverblijf. In 1807 kwam het in bezit van de familie Lambrechts. Na het overlijden van Jozef Lambrechts werd het domein verkaveld. Het kasteel en een deel van het oorspronkelijke domein bleef evenwel ongerept behouden te midden van een villawijk.

Historiek

De eerste vermelding van het domein vindt men terug in Antwerpse Schepenbrieven van 1426 als 't Goet te Groenenberghe. In 1557 werd het beschreven als een speelhuis en hoeve met schuren en stallen. In 1558 werd het door de kinderen van Balthasar van Immerseel verkocht aan Jacob van der Heyden, ridder en edelman. Het werd nagenoeg totaal verwoest in 1583.

Op de kabinetskaart van de Ferraris (1770-1778) heeft het de naam gekregen van 'Rattennest'. Het huidig gebouw dateert uit de eerste helft van de 18de eeuw. Het werd hersteld in 1807 waarbij de kruiskozijnen verwijderd werden en de gevel bepleisterd, zodat het geheel een classicistisch uitzicht kreeg. Hek en poort werden geplaatst in 1871. De bouwtoelating dateert van 23 juli 1871. Door het uitgraven van de spoorweg in 1934 kwamen de hofgrachten droog te staan. Tevens werd in deze periode de rode beukendreef gerooid.

Het domein werd grotendeels verkaveld in 1948. Het kasteel en een deel van het oorspronkelijke domein bleef ongerept behouden te midden van een villawijk. Omstreeks 1950 werden de hofvijver en buitengracht gedempt en werden de gevels ontpleisterd.

Beschrijving

Het zogenaamde 'Kasteel Rattennest' was eertijds een omwaterd U-vormig kasteel. De omgrachting werd gedempt. Er is een geplaveid erehof en een overblijfsel van een vlakke brug, afgezet met arduinen paaltjes met kettingen ertussen. De geometrische tuin is aangelegd aan de oostzijde en loopt over in een landschapspark waarin een U-vormig wagenhuis staat aan de noordzijde. Het kasteel wordt door een populierendreef verbonden met de straat waar het domein aan straatzijde afgesloten is door een haag en een smeedijzeren hek tussen vierkante pijlers met bolvormige bekroning, daterend uit 1871.

Het axiaal gelegen U-vormig kasteel telt drie (noordelijke en zuidelijke) en negen (oostelijke en westelijke) traveeën en twee bouwlagen onder een leien schilddak met centraal een smeedijzeren windwijzer. Het witgeschilderd, bakstenen gebouw rust op een arduinen plint (oostgevel). Het souterrain (noord-, zuid- en westgevels) heeft een arduinen sokkel, een kordonlijst en rechthoekige getraliede keldervenstertjes. De hoekrisalieten (voorgevel oost) hebben afgekante hoeken. Het gaat om één travee en twee bouwlagen onder een achtzijdig tweeledig leien tentdak. De middenrisalieten aan oost- en westgevels tellen drie traveeën onder een driezijdig fronton met oculus. Het risaliet aan de oostgevel is voorzien van imitatiebanden en een gekorniste puilijst. De westgevel heeft een pui met dubbele steektrap en smeedijzeren leuning, alsook een erkervormende eerste bouwlaag onder een rechthoekig balkon met smeedijzeren leuning. De rechthoekige, meestal beluikte vensters met arduinen dorpels zijn voorzien van ijzeren leuningen bij tweede bouwlaag en een geriemde omlijsting van arduin bij de oostgevel. Er zitten rondboogdeuren in het middenrisaliet van de oostgevel.

Aan de noordzijde van het domein bevindt zich het U-vormig wagenhuis. Het gaat om een combinatie van een koetshuis met paardenstal. Het gebouw telt één bouwlaag onder een kunstleien pseudo-mansardedak met oeil-de-boeuf, uit het eerste kwart van de 20ste eeuw. Het bakstenen gebouw op arduinen plint is voorzien van kordonlijsten. De zuidgevel wordt gekenmerkt door een middenpartij met brede luifel en rondboogpoorten met waaiervormige bovenlichten. De poorten bij de risalieten zijn vervangen door rondboogvensters onder halfrond bovenlicht met waaier.

  • Hove, Technische dienst. doss. oude bouwvergunningen, 1871.
  • Flandria Illustrata 5, Kastelen in Vlaanderen, dl. II, o.l.v. Peleman B., Antwerpen, 1972, 92.
  • WILSENS S. 1972: Kastelen in Antwerpen, Hasselt, 86-87.

Auteurs: Wylleman, Linda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kasteeldomein Rattennest [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/13225 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.