erfgoedobject

Pastorie Sint-Niklaasparochie

bouwkundig element
ID
13105
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/13105

Juridische gevolgen

Beschrijving

Binnen beboomde tuin gelegen alleenstaand dubbelhuis; tuin aan straatzijde afgesloten met sierlijk gietijzeren hek op arduinen plint. Poort met vierkante bakstenen pijlers, bolvormige bekroning.

HISTORIEK

Vermoedelijk lag de eerste pastorie in het vroegere dorpscentrum (14de - 15de eeuw) aan de Vliet. Bij verplaatsing van het dorpscentrum in het tweede kwart van de 14de eeuw werd vóór 1572 een pastorie gebouwd aan de Linde. De vervallen pastorie werd onder pastoor Livinus de Smidt tussen 1609 en 1614 herbouwd met materialen afkomstig van de Sint-Bernardsabdij. Na 1572 niet meer bewoond door een pastoor en dus verhuurd.

Pastoor Brumelius (1616-1625) ging in 1622 een contract aan met dorpsbestuur en abdij betreffende de opbouw van een nieuwe pastorie dieper in de tuin. Enkele veranderingen in 1623; maar nog steeds niet bewoond door de pastoor. Slechts in 1679 werd onder pastoor Gheerincx het contract uitgevoerd, waarbij oude pastorie werd ingericht als school. Vanaf 1680 werd toelating gegeven er een kapel in te richten daar de kerk te veraf gelegen was (toelating verviel in 1772 bij de bouw van de nieuwe kerk). Circa 1747 voorzien van een nieuw rieten dak en eetkamer. Na 1759 werd door pastoor Mortelmans de pastorie vergroot en voorzien van een schaliedak. Aangeslagen als nationaal goed en in 1801 opnieuw bewoond door de pastoor. Naar ontwerp van Ferdinand Berckmans voorzien van een verdieping in 1843; terwijl de westelijke bijbouw het oorspronkelijk volume, dakhelling en muuropeningen uit de 17de eeuw behield.

Eind 19de eeuw werd de oude pastorie uit het eerste kwart van de 17de eeuw afgebroken. Enkele herstellingen in 1885 naar ontwerp van Louis Gife zoals het vervangen van de bepleistering door een cementlaag aan zuidgevel, vervangen van enkele dorpels, vensters, luiken en zo meer. Nogmaals naar ontwerp van Louis Gife hersteld in 1915 waarbij onder meer het dakvenster aan zuidgevel werd aangebracht en de schalieën door pannen vervangen werden.

Grondig gerenoveerd tussen 5 april 1982 en 30 september 1983 naar ontwerp van A. Van Gastel en Van Reet namelijk vervangen van ramen, kruiskozijn en deuromlijsting, reiniging gevels en verwijderen cementering aan zuidgevel, aanpassing interieur.

BESCHRIJVING

Noordelijke voorgevel met dubbelhuisopstand; vijf traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (Vlaamse pannen). Aan westgevel onderkelderd bijgebouw van één travee en één bouwlaag onder zadeldak (mechanische pannen). Bij eerste bouwlaag verankerde baksteenbouw op gecementeerde plint. Rechthoekige vensters op lekdrempels; eerste bouwlaag beluikte vensters uit de eerste helft van de 19de eeuw met arduinen latei en tweeledige ontlastingsboog boven strekse boog wijzend op 17de-eeuwse kern. Aanbouwsel met kruiskozijn van beschilderde zandsteen. Rechthoekige deur met bovenlicht en negblokken van zandsteen. Geprofileerde en bepleisterde kroonlijsten. Gecementeerde zuidelijke achtergevel met steekboogvormig laadluik in getrapt dakvenster. Vernieuwde rechthoekige muuropeningen. Rechthoekig opkamervenster uit het vierde kwart van de 17de eeuw in bijbouw, met kwarthol geprofileerde stijlen en kwartronde bovendorpel van zandsteen. Kroonlijst op houten klossen. Oostelijke zijgevel bouwnaden en muurvlechtingen verwijzend naar 17de-eeuwse dakhelling; gedichte rechthoekige venstertjes en kloosterkozijnen. Westelijke zijgevel met verbouwde top, rechthoekige vensters met arduinen dorpels en hoekblokken.

  • Provinciaal Archief Antwerpen, Pastorieën. Hemiksem, St.-Niklaas, dossiers 1,2,3.
  • DE SCHEPPER L., Hemiksem: de pastorie, in Tijdschrift voor geschiedenis en folklore, jaargang V, Antwerpen, 1942, aflevering 4, p. 121-139.

Bron: PLOMTEUX G., STEYAERT R. & WYLLEMAN L. 1985: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 10n1 (A-He), Brussel - Gent.
Auteurs: Wylleman, Linda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Pastorie Sint-Niklaasparochie [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/13105 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.