De dorpskern van Zandhoven groeide rond de vestiging van een 12de-eeuwse hoofdrechtbank. Rond het dorpsplein staan onder andere twee afspanningen, de dekenij en de Sint-Amelbergakerk.

Historiek

Waarschijnlijk groeide het dorp rond de vestiging van een hoofdrechtbank die reeds bestond in de 12de eeuw en een oudere Karolingische gouwbank opvolgde. Het grootste deel van de provincie Antwerpen en een deel van de Nederlandse provincie Noord-Brabant tot bij Breda, behoorde tot het rechtsgebied van de rechtbank van Zandhoven. Tijdens het Franse regime (13 augustus 1795) werd de aloude rechtbank vervangen door een vredegerecht. Zandhoven was een Vrijheid, die tot op het einde van het ancien regime bij de hertogelijke domeinen hoorde.

Beschrijving

Op het dorpsplein met lindeboom staat een oude dorpspomp en een oorlogsmonument.

Rond het plein bevinden zich de oude dekenij en de afspanningen Sint-Christoffel en De Swaene. Verder gaat het voornamelijk om burgerhuizen uit de tweede helft van de 19de eeuw van drie à vijf traveeën en twee verdiepingen, meestal met neoclassicistische deuromlijstingen, en lage arbeidershuisjes van drie tot vijf traveeën onder pannen zadeldaken met rechthoekige muuropeningen.

Ten zuidwesten van het dorpsplein bevindt zich de decanale kerk Sint-Amelberga.