erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Jan in de Olie met kerkhof

bouwkundig element
ID
12589
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/12589

Juridische gevolgen

Beschrijving

Op langgerekt pleintje gelegen neogotische driebeukige kruiskerk, omringd door kerkhof afgesloten met gietijzeren hek. Opgetrokken in 1857-1859 naar ontwerp van E. Gife (zie gedenkplaat naast portaal met opschrift: "T. Teichmann prov. guvern. erd. op decurio C. de Laet past + Daems past E. Gife arch. anno 1857") ter vervanging van de bouwvallige en te kleine kerk uit de tweede helft van de 17de eeuw (?). Openbare aanbesteding had plaats op 9 januari 1857, en de werken werden half januari 1859 voltooid. Sierlijk gietijzeren hek geplaatst circa 1865 door bedrijf Van Aerschot uit Herentals.

Plattegrond omvat een in de middenbeuk gevatte vierkante westertoren, driebeukig schip van vier traveeën, transept met twee rechte traveeën en vlakke sluiting, koor met twee rechte traveeën en driezijdige sluiting, rechthoekige sacristieën tussen transept en koor. Bakstenen gebouw op bakstenen sokkel met afzaat van natuursteen. Gebruik van natuursteen voor versnijdingen en witte steen van Rochefort voor venstertraceringen.

Westertoren van vier geledingen onder ingesnoerde spits (leien). Haaks op elkaar gestelde steunberen op hoeken toren en middenbeuk. Gedrukte spitsboogdeur onder rechthoekig stucreliëf met calvarietafereel. Spitsboogvenster met neogotische tracering en gekoppelde spitsboogvenstertjes bij derde geleding. Vierde geleding met steunberen op afgekante hoeken; lisenen en spitsboogfries en spitsboogvormige galmgaten.

Middenbeuk en transept onder zadeldaken (leien), zijbeuken onder lessenaarsdaken (leien). Travee-indeling door middel van steunberen; kleine bakstenen boogfries onder kroonlijst. Spitsboogvensters met neogotische tracering. Neogotische calvarie van hardsteen onder afdak versierd met windborden, tegen centraal travee koor. Rechthoekige sacristie en bergplaats onder afgewolfde daken (leien). Getraliede rechthoekige vensters in vlakke omlijsting van arduin en waterlijst.

Interieur

Pseudo-basilicale opbouw; oorspronkelijke beschildering bewaard, namelijk overwegend gebroken wit, roodbruin, rood en blauw, koor met sjabloonmotieven. Schip met spitsboogvormige scheibogen op bundelpijlers met pleisteren bladwerkkapitelen, kruisribgewelf met pleisteren slotstenen. Koor met stergewelf rustend op colonnetten met kapiteel.

Neogotisch mobilair waaronder enkele gepolychromeerde beelden, uit de tweede helft van de 19de eeuw door J.B. De Boeck en J.B. Van Wint; preekstoel van 1867 naar ontwerp van E. Gife uitgevoerd door gebroeders Kockerols; biechtstoelen van 1875; orgel van 1885 door P. Stevens-Vermeersch, orgelmaker te Duffel, met gebruik van pijpwerk uit de eerste helft van de 19de eeuw dat mogelijk verwijst naar orgelmaker Th. Smet.

  • Provinciaal Archief Antwerpen, Kerken, Vremde, Sint-Jan in de Olie, dossier 2, 5, 6.
  • Provinciaal Archief Antwerpen, Kerkhoven, Vremde, dossier 1.
  • FAUCONNIER A. en ROOSE P., Het historisch orgel in Vlaanderen, dl. III a, Antwerpen - arr. Antwerpen, Brussel, 1983, p. 399-401.
  • JANSSENS R., Eugène Gife 1819-1890, Provinciaal bouwmeester te Antwerpen. Een studie van zijn kerkelijke bouwkunst, onuitgegeven licentiaatsverhandeling RUG, 1981, p. 176-194.

Bron: PLOMTEUX G., STEYAERT R. & WYLLEMAN L. 1985: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 10n1 (A-He), Brussel - Gent.
Auteurs: Wylleman, Linda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Kerkhof

Omheind kerkhof met graftekens van de late 19de-eeuw tot de naoorlogse periode. 

Historiek

De kerk met het omgevende kerkhof van Vremde staat afgebeeld op drie 18de-eeuwse kaarten. Drie keer is de omtrek anders, van amandelvormig naar driehoekig en cirkelvormig. In hoeverre deze kaarten de effectieve toestand weergeven is dan ook onduidelijk. Op de kaart uit 1758 is het amandelvormige kerkhof ommuurd en in het oosten en westen zijn er toegangen. Op het kerkhof, ten zuiden van de kerk, staat een gebouw. Een pad (?) wordt met stippellijn aangeduid op het kerkhof. De Ferrariskaart uit 1770-1778 toont een driehoekig kerkhof, met bomen omzoomd en naast de kerk ook ten noordoosten bebouwd. Een derde kaart dateert uit 1792. Toen werd een ommuurd cirkelvormig kerkhof afgebeeld met toegangen in het oosten, zuiden en westen. Op die kaart staan er buiten de kerk geen andere gebouwen op het kerkhof. De Atlas der Buurtwegen uit 1840 geeft voor de eerste keer een gedetailleerd beeld weer van het kerkhof. Het kerkhof wordt ingetekend als een cirkelvormige site, ten noorden, zuiden en westen ommuurd en ten oosten afgeboord met een gracht. Er zijn toegangen tot het kerkhof in het noorden, zuiden en westen. Ten noorden van de kerk staat er een gebouw op het kerkhof ingeplant. De vorm van het kerkhof lijkt daarna niet wezenlijk meer te veranderen. Op de Popp-kaart uit het midden van de 19de eeuw zijn alle secundaire gebouwen op het kerkhof verdwenen.

Omschrijving

Vandaag is het kerkhof met een gietijzeren hek omheind. Het hek werd geplaatst in 1865 door bedrijf August Van Aerschot uit Herentals.

Op het kerkhof bleef een overzicht van graftekens van de late 19de eeuw tot de naoorlogse periode bewaard. De oudste graftekens zijn een hardstenen boomstamkruis en hardstenen kruisvormige stèles ter hoogte van het kerkkoor. De stèles zijn zeer gelijkend en worden gekenmerkt door gelobde armen en een porseleinen Christushoofd. Net als andere eclectische stèles in dezelfde zone worden ze voorafgegaan door een graftuin. Uit het interbellum en de naoorlogse periode dateren graftekens in sobere art deco en voornamelijk in modernisme. De meeste graftekens werden opgetrokken uit blauwe hardsteen maar de evolutie via andere natuurstenen, leisteen (Antonia Dierckx), kunststeen (Theresia Heuvelmans), marmer (familie Schoensetters) en mozaïek naar graniet is er zichtbaar. Opmerkelijk is het lange gebruik van die alternatieve materialen buiten hardsteen en graniet tot ruim in de jaren 1980.

Het kerkhof werd bezocht in 2015.

  • Algemeen Rijksarchief, Kaarten en plannen, I, nummer 2397,Caerte figuratief van de landen, bemden, ende bosschen gestaen ende gelegen omirent den limiete van Vrempde ende Bouchout, over welckers situatie tusschen de voorsc. twee dorpen questie is, in haeren Majesteyts souvereinen raede van Brabant, P. Steynen, 1758, 1:3158.
  • Algemeen Rijksarchief, Kaarten en Plannen, I, nummer 2396, Caerte Figuratief, C.-J. Everaert, 1792, 1:3642.
  • Atlas Cadastral parcellaire de la Belgique, Philippe-Christian  Popp, uitgegeven in 1842-1879, schaal 1:5000.
  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Waarnemingen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Jan in de Olie met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/12589 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.