Geografisch thema

Raversijde

ID
14520
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14520

Beschrijving

Meest westelijk gehucht van Oostende, ook wel Transvaal genoemd, tot 1971 een gedeelte van de gemeente Middelkerke. 1491 inwoners (gegevens 1999). Kleine badplaats aan de middenkust anderhalve km oostwaarts gelegen ten opzichte van het historische Walraversijde, grofweg geprangd tussen de Nieuwpoortsesteenweg (aangelegd in 1823) ten zuiden en de Zeedijk ten noorden. Ten zuiden van eerstgenoemde weg, vanaf de Tweede Wereldoorlog uitbouw van de Oostendse luchthaven, huidig gebouwenbestand van 1968. Ter hoogte van het historische Walraversijde, tussen de Duinenstraat en de Zeedijk Domein Raversijde.

Strandvondsten uit de 19de eeuw voornamelijk van vuursteenmateriaal wijzen op een mogelijke prehistorische bewoning. Uit de Gallo-Romeinse periode werden in 1975 op het strand sporen van een zoutwinningssysteem geregistreerd, met name een zoutpanne uit het laatste kwart van de 2de eeuw/ eerste helft van de 3de eeuw; sporen van laat-middeleeuwse veenwinning werden aangetroffen langs de Nieuwpoortsesteenweg.

Het gebied ten zuiden van het Domein Raversijde werd vanaf 1992 systematisch onderzocht door het Instituut voor het Archeologisch Patrimonium met in 1999-2000 reconstructie van enkele woningen van een 15de-eeuws vissersdorp.

Dit vissersdorp gaat terug op de historische nederzetting Walraversijde, eerste vermelding in de 13de en 14de eeuw. Ontstaan tussen de 10de en de 12de eeuw op het verdwenen kusteiland Testerep dat zich uitstrekte van Oostende tot Westende getuige het IJde-toponiem wijzend op water(loop) of aanlegplaats. In de 14de - 15de eeuw werd de Vlaamse kustlijn bij herhaling zwaar door stormvloeden gehavend, wat samen met het falend duinenbeheer leidde tot landverlies. Mogelijk hierdoor verplaatste de bewoning van Walraversijde zich achter de driftweg of de Graaf Jansdijk (de huidige Duinenstraat, gedeelte doorheen het Domein Raversijde.

Bloeiperiode van het vissers- en veendersdorp bezuiden de duinengordel in 15de en 16de eeuw (zie archeologische site op Domein Raversijde): op de kaart van het Brugse Vrije door P. Pourbus (1571) aanduiding van kerk, molen en een aantal huizenblokken. Ten gevolge van de godsdiensttroebelen in de tweede helft van de 16de eeuw en het beleg van Oostende (1601-1604) - het dorp fungeerde als uitvalsbasis voor de Spaanse ruiterij - werd Raversijde van de kaart geveegd. De Sint-Jan-de-Doperkerk die het dorp Raversijde mocht bouwen eind 14de of begin 15de eeuw, verviel tot een ruïne die in 1735 definitief door een storm werd verwoest; enkel de toren hield stand tot circa 1860. Daarna behoorde Raversijde burgerlijk tot Middelkerke en kerkelijk tot Mariakerke (Oostende).

De bescheiden badplaats Raversijde op anderhalve km ten oosten van het historische Walraversijde zou slechts drie eeuwen later tot ontwikkeling komen. In de 18de en 19de eeuw is het slechts een gehucht - zonder kerk - met enkele eenvoudige hoeves, vissers- en mandenvlechterswoningen achter de duinen; de Ferrariskaart (1770-1778) toont één straat haaks op de driftweg met een aantal huizen met kern uit het laatste kwart van de 19de eeuw met arbeidershuizen en school aan de School- en Zakstraat ten zuiden van de Nieuwpoortsesteenweg.

In 1902-1903 verwerft de koninklijke familie een aantal gronden tussen de duinen en de Nieuwpoortsesteenweg (aangelegd in 1823), waarop in 1903-1904 de houten gebouwen worden opgericht naar ontwerp van de Noorse architect I.A. Knudsen. Deze site wordt tijdens de Eerste Wereldoorlog door de Duitsers ingepalmd voor hun zogenaamd Batterij Aachen, tijdens de Tweede Wereldoorlog voor de Atlantikwall(zie Duinenstraat nummer 147).

Raversijde kenmerkt zich door een geometrisch plan van elkaar kruisende rechte straten. Omstreeks 1902 aanleg van drie parallelle lanen (West-, Midden- en Oostlaan, laatstgenoemde nu Zeelaan) haaks op en ten noorden van de Nieuwpoortsesteenweg, en de Dwarslaan (sinds 1971 Transvaalstraat, evenwijdig met steenweg). De aanleg in 1904 van de Zeedijk - waarop vanaf 1904-1905 de tramlijn tussen Oostende en Middelkerke - vormt het sluitstuk. Op de in 1911 herziene kaart van het Militair Cartografisch Instituut is dit rationeel stratenpatroon nog praktisch onbebouwd; heden nog braakliggende gronden. Toch reeds bouw van eclectische en art-nouveaugetinte panden onder meer aan de Zeedijk voor de Eerste Wereldoorlog.

Gedurende de Eerste Wereldoorlog, gedeeltelijke verwoesting van de reeds gebouwde panden, waarna eclectische en art-decogetinte wederopbouw en het bebouwen van nieuwe percelen op het vooroorlogse stratenplan. De Middelkerkse architect B. Vanhecke - reeds actief voor de Eerste Wereldoorlog - had een belangrijk aandeel in deze intense bouwactiviteit. Er vindt een stijlevolutie plaats: van eclectisch voor de Eerste Wereldoorlog naar art-decogetint in de vroege jaren 1920.

Kerkelijk was Raversijde afhankelijk van Mariakerke, vanaf 1937 van het nabijgelegen "duinenkerkje" (Mariakerke). Oprichting van de Sint-Rafaëlsparochie in 1965. Bouw van een noodkerk aan de Duinenstraat nummer 87 in 1966; bouw van een pastorie aan de Transvaalstraat in 1971. De bouw van een definitieve kerk bleef uit.

Vanaf de jaren 1960-1970, hogere appartementsbouw naar de Zeedijk toe, verder van de Zeedijk in de dwarse straten, appartementen van drie à vier bouwlagen.
In de jaren 1960-1970, kleine verkaveling voor villabouw in het oosten van Raversijde tussen Nieuwpoortsesteenweg en Transvaalstraat (zie Mijterlaan).

  • Gemeentearchief Middelkerke, Bouwvergunningen, Middelkerke.
  • BEIRENS D., Raversijde... What's in a name??, in Gidsenblad "Lange Nelle", jg. 4, 1992, pp. 62-64.
  • DESCHACHT D., Straatnamen van Oostende van A tot Z, Oostende, 1998.
  • DESEYNE A., Raversijde. Geschiedenis van het Koninklijk Domein, Brugge (Sint-Andries), 1993.
  • GOBYN R. (red.), Te Kust en te Kuur. Badplaatsen en kuuroorden in België 16de-20ste eeuw, Brussel, 1987.
  • PIERLOOT R., Het vroegere Mariakerke en Raversijde, Nieuwkerke-Waas, 1987 (prentbriefkaarten).
  • PIETERS M., Laat-middeleeuwse landelijke bewoning achter de Gravejansdijk te Raversijde, in Archeologie in Vlaanderen, III, 1993, p. 281-298.
  • PIETERS M., Archeologisch onderzoek te Raversijde, in Archeologie in Vlaanderen, II, 1992, p.247-164.
  • PIETERS M. (red)., Een 15de-eeuwse sector van het verdwenen vissersdorp te Raversijde, in Archeologie in Vlaanderen, IV, 1994, p. 219-236.
  • PIETERS M., Raversijde: een 15-de eeuwse kuil, een lens met platvisresten en de betekenis voor de studie van de site en haar bewoners, in Archeologie in Vlaanderen, IV, 1994, p. 253-277.
  • PIETERS M., Raversijde, een verdwenen middeleeuws vissersdorp. Archeologsich onderzoek releveert een schat aan nieuwe informatie, in Graningate, jg. 12, 1992, nummer 48, p. 141-147.
  • THOEN H. (red.), De Romeinen langs de Vlaamse Kust, Brussel, 1987.
  • VANNESTE A., INGELAERE M., Middelkerke - Zijn geschiedenis - Zijn volk - Zijn tradities - Zijn kerk - Zijn mirakuleus kruis, s.n., 1988.
  • VERBRUGGE J., Over de Sint-Rafaël parochie te Raversijde 1965-1984, in De Plate, februari 1998, p. 49-52.

Bron: CALLAERT G., DELEPIERE A.-M., HOOFT E., KERRINCKX H. & VANNESTE P. met medewerking van SANTY P. & SNAUWAERT L. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Oostende, Deel IA: Stad Oostende, Straten A-M, Deel IB: Stad Oostende, Straten N-Z en wijken Haven, Hazegras, Opex, Deel II: Deelgemeenten Mariakerke, Raversijde, Stene en Zandvoorde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL6, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Delepiere, Anne Marie; Kerrinckx, Hans; Vanneste, Pol; Hooft, Elise; Callaert, Gonda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Domein Raversijde met Memoriaal Prins Karel en Atlantikwall

  • Omvat
    Duinen nabij Raversijde

  • Omvat
    Duitse bunker Batterij Antwerpen

  • Omvat
    Emiel De Smitlaan

  • Omvat
    Kerkje Sint-Rafaël

  • Omvat
    Middenlaan

  • Omvat
    Mijterlaan

  • Omvat
    Nieuwpoortsesteenweg (Raversijde)

  • Omvat
    Schoolstraat

  • Omvat
    Villa

  • Omvat
    Westlaan

  • Omvat
    Zakstraat

  • Omvat
    Zeedijk (Raversijde)

  • Omvat
    Zeelaan

  • Is deel van
    Oostende


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Raversijde [online], https://id.erfgoed.net/themas/14520 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.