Geografisch thema

Appelmansstraat

ID
11614
URI
https://id.erfgoed.net/themas/11614

Beschrijving

De Appelmansstraat is gelegen in de stationsbuurt van Antwerpen, tussen de De Keyserlei en de Lange Herentalsestraat. Het stratenpatroon van deze buurt werd aangelegd op militaire gronden vrijgemaakt door de afbraak van het Herentalse Fort, rond 1868. De straatnaam werd gekozen ter ere van de 14de-eeuwse bouwmeester Pieter Appelmans, betrokken bij de bouw van de kathedraal van Antwerpen. Oorspronkelijk gold de naam ook voor het gedeelte van het tracé ten zuiden van de De Keyserlei, dat in 1869 werd omgedoopt tot Anneessensstraat. Het is een rechte straat, passend in het patroon van grote rechthoeken dat men hier nastreefde, met een gekasseid wegdek.

Het straatbeeld wordt bepaald door eind-19de-eeuwse neoclassicistische burgerhuizen, maar wordt echter meer en meer verstoord door grootschalige nieuwbouw. In de meeste huizen zijn winkels en horecazaken aangebracht, wat een wijziging van de begane grond met zich mee brengt. De nummers 28 en 30 zijn neoclassicistische panden met rechthoekige muuropeningen met afgeronde bovenhoeken. Deze vorm van vensters, geïnspireerd op de second empire, is typerend voor de jaren 1860, wat er wellicht op wijst dat dit huizen zijn die gebouwd werden vlak na de aanleg van de straat in 1868. Op de hoek met de Vestingstraat (5-7) is een van de weinige overblijvende standingvolle handelszaken in de buurt gevestigd, namelijk chocolaterie Delrey, in een eind-19de-eeuws neoclassicistisch hoekpand van drie bouwlagen onder een mansardedak. Op nummer 9 een neoclassicistisch dubbelhuis gebouwd als woonhuis voor de gebroeders E. en J. Bollekens, schrijnwerkers woonachtig in de Jezusstraat 46 in Antwerpen; het houtwerk in de segmentbogige bovenvensters bleef bewaard. Eenvoudige gevelindeling met drie brede traveeën; pas later werd een winkel op de begane grond ingericht. Op nummer 21 een ontwerp uit 1878 van de populaire architect L. Van Opstal voor A. Gavage, in een voor de architect typerende zeer klassieke, maar verzorgde neoclassicistische bouwstijl, met onder meer chutes die de gevel versieren.

Tussen de neoclassicistische huizen werden ook een aantal huizen in andere bouwstijlen opgetrokken, echter niet meer bewaard in het straatbeeld. Een ontwerp van Bilmeyer en Van Riel uit 1886 van twee huizen in neo-Vlaamse renaissancestijl (21-23) werd gepubliceerd in l’Emulation in 1891 maar ondanks deze positieve waardering afgebroken. Een zeer eenvoudig voorbeeld van een andere aanpak is de woning met natuurstenen lijstgevel op nummer 12.

De stationsbuurt was tot na de Tweede Wereldoorlog bekend omwille van zijn talrijke cinema’s en danszalen. De kleinere buurtcinema's verdwenen allemaal; enkel het grote UGC-complex herinnert aan de beroemde cinemawijk. In de knik in de weg waar de Appelmansstraat over gaat in de Lange Herentalsestraat is nu een parkeergarage met kantoorgebouwen (23-33) aanwezig. Op deze plaats stond vroeger cinema "Anvers Palace", een pand dat in 1913-1914 werd ontworpen als Music Hall door architect Hamaide voor Tick P., wonende in de Lange Herentalsestraat 3. Cinema Anvers Palace was een groot, eerder onopvallend gebouw, met een functionele voorbouw in de Rijfstraat en aan de zijde van de Appelmansstraat een grote meergezinswoning met een brede pui op de begane grond. Eveneens in 1913 tekende Hamaide het ontwerp voor een groot "drankhuis" met vergaderzaal voor M. Weber op een bouwblok tussen de Appelmans- en de Quellinstraat. Het pand had een art-nouveaugetinte gevel in de Quellinstraat 23 en een eenvoudige eclectische gevel in Appelmansstraat 18. Ook dit pand moest wijken voor nieuwbouw.

  • Stadsarchief Antwerpen, Bouwdossiers, 1870 # 520 (9), 1878 # 203 (21), 1886 # 1418 (21-23), 845 # 49 (Anvers Palace), 1913 # 4592 (18).
  • l’Emulation, 1891, kolom 109-110, Plaat I, II en III.

Auteurs: Hooft, Elise
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Neoclassicistisch winkelhuis

  • Omvat
    Samenstel van twee neoclassicistische burgerhuizen

  • Omvat
    Twee neoclassicistische appartementsgebouwen

  • Is deel van
    Antwerpen - 19de- en 20ste-eeuwse stadsuitbreiding


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Appelmansstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/11614 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.