Geografisch thema

Zeedijk (Oostende)

ID
7021
URI
https://id.erfgoed.net/themas/7021

Beschrijving

(zie ook Albert I-Promenade en Mariakerke, Zeedijk)

De dijk vanaf de Parijsstraat tot de Northlaan, op grondgebied dat vóór 1877 bij Mariakerke hoorde en deel uitmaakt van de toenmalige "Westwandeling". In 1863 laat Leopold I twee houten chalets bouwen in de duinen op de toenmalige grens met Mariakerke, als voorlopige residenties tot het paleis nabij de Hulppoort naar ontwerp van L. Suys. De chalets worden opgetrokken een vijfenzestigtal meter ten westen van het "Pavillon du Rhin", hotel met bijhorende oesterput van 1857 en gesloopt in 1892. Bij de troonsbestijging van Leopold II in 1865, wenst hij vanuit zijn paleis een zicht op het nieuw te bouwen kursaal naar ontwerp van H. Beyaert (Brussel) op de zeedijk ter hoogte van de Christinastraat (zie Albert I-Promenade). Hij laat de Parijse ingenieur A. Alphand in 1867 een studie maken voor de inplanting van een nieuw paleis. Het terrein waar de twee houten chalets van Leopold I staan, wordt uitgekozen voor het nieuwe paleis, dat zou uitzien over de dijk. Het houten paleis naar ontwerp van W.J. Green wordt opgetrokken door Engelse aannemers op aanwijzingen van de vorst zelf en wordt ingehuldigd in 1874. In 1876 beginnen Oostendse aannemers aan de bouw van een gelijkaardig paviljoen voor koningin Maria-Hendrika, dit keer in baksteen. De twee chalets worden verbonden door een glazen gaanderij van 46 meter lang. De vorst koopt de terreinen rond zijn chalet op en laat ze heraanleggen of renoveren.

In 1877 wordt het gebied van Mariakerke ten oosten van de Parijsstraat bij Oostende gevoegd. Heel de zone tussen het Koninklijk Chalet en Mariakerke wordt op die manier van Oostende uit verbouwd. In 1878 wordt beslist de Westwandeling tot 15 m te verbreden, door inpalming van 5 m van het strand; er wordt eveneens geen rijweg aangelegd.


In 1883 wordt de nieuwe renbaan, de *Wellingtonhippodroom, door toedoen van Leopold II op vroeger grondgebied van Mariakerke ingeplant (zie Sportstraat). Dit wordt dé attractiepool van de aanvankelijk meest elitaire kustontwikkeling: het "Project North" of de verstedelijking van Mariakerke. Reeds in 1887, vier jaar na ingebruikname van de Wellingtonrenbaan, tracht Leopold II op eigen kosten de duinen van Mariakerke te verfraaien met de aanleg van villagronden "à l'anglaise", wat op verzet stuit van minister A. Beernaert. Het tweede initiatief, het prestigieuze "Project North", lukt wel: in 1895 wordt een conventie gesloten tussen de Belgische staat en nitratenkoning P.J. North. Het algemene plan wordt getekend door E. Lainé en omsluit het gebied rond de Wellingtonrenbaan vanaf de Koninginnelaan tot aan de Aartshertogstraat, ten noorden van de Nieuwpoortsesteenweg.

Belangrijkste punten zijn de bouw van een groot hotel als centrum van de badplaats, de aanleg van een elektrische tramlijn naar Oostende en de detailverkoop van gronden op zeventien aaneensluitende kavels. In 1896 wordt de dijk tussen Oostende en de Albertuswijk aangelegd ter voorbereiding van de uitvoering van het project; vanaf dan wordt die bebouwd met "vrijetijdsarchitectuur" met stedelijke allures. North overlijdt in dat jaar, de erfgenamen verkopen de rechten aan gegadigden. De elektrische tramlijn tussen Oostende en Middelkerke wordt gerealiseerd door de N.V. "Compagnie du Tramway électrique d'Ostende-Littoral" en wordt op 19 juli 1897 ingereden. Het voorziene groot hotel, "Royal Palace Hotel" genoemd, wordt gebouwd door een dochtermaatschappij van de "Compagnie Internationale des Wagon-Lits", als exclusief hotel voor haar rijk cliënteel. O. Van Rysselberghe werkt in 1898 samen met Chedame de plannen uit; opening in 1899. Het luxueuze hotel en de bijhorende tuin met tennispleinen nemen het volledige bouwblok tussen de 17 Oktoberstraat, de Zeedijk en de Koningin Astridlaan in. Het is beeldbepalend voor de Zeedijk door zijn statige, eclectische gevel, de 300 m. lange beglaasde galerij en monumentale ingangspoort. Het hotel wordt nooit succesvol. De verkaveling van de duinen wordt uitgevoerd door de N.V. "Ostende-Extension", met als directeur H. Lefèbvre (Antwerpen). Het wordt ingepast in het vanaf 1899 opgestarte globale stadsuitbreidingsplan van V. Besme (derde fase westelijke stadsuitbreiding). Architect A. Dujardin (Oostende) stelt het plan op punt en voert de promotie; percelen voor villa's en hotels worden verkocht. Het eerste gebouw op deze kavels is een hotel van 1898 op de hoek van de Zeedijk met de 17 Oktoberstraat (zie nummer 101). De verkoop loopt echter niet meteen vlot. De terreinen rondom het Koninklijk Chalet blijven eveneens lang verwaarloosd. De koninklijke familie koopt de gronden op en bouwt er in 1900 de *Venetiaanse Gaanderijen. Tegelijk met de bouw van de Venetiaanse Gaanderijen wil Leopold II de dijk tussen Oostende en Mariakerke verfraaien. Onder zijn impuls wordt het een echte promenade. In 1902 wordt begonnen met de aanleg van de Koninklijke Gaanderijen tussen het Koninklijk Chalet, het Royal Palace Hotel en de Wellingtonrenbaan (zie infra).

Voor de Eerste Wereldoorlog is de Zeedijk uitgebouwd tot een vakantieoord met heel wat villa's en hotels, onder meer "Quitman", "Belle Vue", "New Grand Hotel", "Terminus". De oorlog onderbreekt dat even; in het interbellum worden er nog nieuwe hotels gebouwd, onder meer het prestigieuze "Palais des Thermes" van 1933 achter en op de Koninklijke Gaanderijen (zie infra). Het stelt echter vanaf de openstelling zware problemen op het vlak van uitbating. De realisatie ervan komt veel te laat in de ontwikkelingsgeschiedenis van de badstad Oostende. Door de veranderingen die zich tijdens het interbellum voordoen in het kusttoerisme - de opkomst van het massatoerisme met sportrecreatieve behoeften - is de functie van het exclusieve complex als groot luxehotel in combinatie met een thermaal instituut, grotendeels achterhaald. De "luxe"-badgasten komen niet meer op de eerste plaats voor de gezondheid, maar voor zon en ontspanning. Zodoende verloopt de uitbating van het hotel moeizaam, tot het met het uitbreken van deTweede Wereldoorlog wordt gesloten.


Impact van de Tweede Wereldoorlog: bunkers op de dijk en muur opgetrokken tussen de villa's, als onderdeel van de Atlantikwall; zware oorlogsschade voor de gebouwen op de Zeedijk, onder meer beschadiging van het Royal Palace Hotel en de Koninklijke Chalets. De Koninklijke chalets worden vervangen door een villa naar ontwerp van architect A. Dugardyn (Brugge) van 1955; tijd in gebruik als viersterrenhotel en restaurant, anno 2005 geen functie. Het perceel wordt in 1955 naar de Zeedijk afgeboord door een betonnen galerij - de zogenaamd *Nieuwe Koninklijke Gaanderij- als verbinding tussen de Venetiaanse en de Koninklijke Gaanderijen. Na de wapenstilstand wordt ook de ruïne van het Royal Palace Hotel gesloopt, in 1961 wordt op die plaats een gelijknamig enorm flatgebouw opgetrokken door de groep Auxeltra; op de plaats van de tuin (nummers 11-15) verrijst het huidige "Residentie Aldis" (lange tijd met op het gelijkvloers de horecazaak "Belvedère").

In recordtempo worden vanaf de jaren 1950 appartementsgebouwen neergezet op de plaats van Belle Epoque-hotels en villa's, die na de oorlogsschade niet meer worden hersteld maar vervangen, onder meer residentie "Longchamp" van 1958 naar ontwerp van architect L. Sorée (Oostende), op de plaats van twee belle-epoquevilla's, "L'Alcion" en "Des Ondines". Belangrijke architect in dit proces is M. Denève (Westende), met onder meer "Résidence Elysée" (nummer 118, gesloopt), "Le Vesinet" (nummer 119), "Eden Roc" (zie nummer 120), "Residence Waldorf" (nummer 121-122), "Résidence Wellington", nu "Quirinal" (zie nummer 126) en "Montezuma" (nummer 133). Ook architect A. Verburgh (Knokke-Zoute) realiseert meerdere appartementsgebouwen, onder meer residentie "Rapallo" (nummer 113) en residentie "San Remo" (nummer 117). Belangrijke evolutie is het voorzien van garages op de gelijkvloerse verdieping. Vaak is de onderbouw nog representatief: aankleding met natuursteen. Ook nog enkele burgerhuizen, onder meer modernistisch huis met witte, strakke gevel en typerend zonneterras naar ontwerp van architect B. Christiaens (Oostende) van 1955; gesloopt in jaren 1990 voor de bouw van appartementsgebouw "St. Tropez".

In jaren 1960 gaat evolutie naar hoogbouw verder, maar met vervlakking in vormgeving en materiaalgebruik, onder meer veelvuldig gebruik van geglazuurde baksteen als gevelbezetting. De tuin van de Koninklijke Villa wordt in 1974 omgevormd tot het Koningspark (zie Koningspark).
Sinds jaren 1990 nieuw type appartementsgebouw met horeca en winkelfunctie op begane grond.

Dominerend voor de Zeedijk zijn de gaanderijen, ten oosten tegen de vroegere grens Oostende-Mariakerke aan. Basisbebouwing naar het westen toe bestaande uit appartementsgebouwen van de tweede helft van de 20ste eeuw, de meeste van acht à tien bouwlagen. In vergelijking met Albert I-Promenade veel minder horecafuncties op de gelijkvloerse verdieping en minder elitaire vormgeving. Eind jaren 1990 heraanleg van de Zeedijk met nieuwe badinstallaties aan het strand en openstelling van een nieuwe promenade tussen galerijen en renbaan.

  • Stadsarchief Oostende, Bouwdossiers, Oostende, 1953/388 (Koninklijke Villa).
  • Pour un complexe résidentiel à Ostende sur les terrains de l'ex-Palace Hotel, in Ostend Flash, febr. 1960, p. 73.
  • LOMBAERDE P., Leopold II. Koning-bouwheer, Gent, 1995.

Bron: CALLAERT G., DELEPIERE A.-M., HOOFT E., KERRINCKX H. & VANNESTE P. met medewerking van SANTY P. & SNAUWAERT L. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Oostende, Deel IA: Stad Oostende, Straten A-M, Deel IB: Stad Oostende, Straten N-Z en wijken Haven, Hazegras, Opex, Deel II: Deelgemeenten Mariakerke, Raversijde, Stene en Zandvoorde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL6, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Delepiere, Anne Marie; Kerrinckx, Hans; Vanneste, Pol; Hooft, Elise; Callaert, Gonda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Appartementsgebouw Aurore

  • Omvat
    Appartementsgebouw Quirinal

  • Omvat
    Appartementsgebouw Residence Eden Roc

  • Omvat
    Appartementsgebouw Residentie Chambord

  • Omvat
    Appartementsgebouw Residentie Mistral

  • Omvat
    Appartementsgebouw Residentie Sun Beach

  • Omvat
    Bogenbrug De Drie Gapers en ruiterstandbeeld van koning Leopold II

  • Omvat
    Koninklijke Gaanderijen

  • Omvat
    Meisjespensionaat Sacré-Coeur en burgerhuizen

  • Omvat
    Nieuwe Koninklijke Gaanderij

  • Omvat
    Venetiaanse Gaanderijen

  • Is deel van
    Oostende

  • Is gerelateerd aan
    Zeedijk (Mariakerke)

  • Is gerelateerd aan
    Zeedijk (Raversijde)


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Zeedijk (Oostende) [online], https://id.erfgoed.net/themas/7021 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.