Het Verbindingsdok in Antwerpen werd ingehuldigd op 10 oktober 1869. Het verbindt het Willemdok met het in 1858-1859 aangelegde Kattendijkdok, dat de aanzet vormde tot de havenuitbreiding in meer noordelijke richting.

Historiek

De oorsprong van de Antwerpse haven ligt in de langgerekte Scheldebocht op 88 kilometer van de monding en wel aan de zogenaamde 'Werf', de waarschijnlijk kunstmatige kleine landtong van 0,2 hectare die in 1884 bij de bouw van de huidige kaaimuur verdween. Daar stonden vanaf 1269, 1369 en 1546 tot 1811 drie versies van een grote redkraan die in de 16de en 17de eeuw grote verbazing wekte en in de Spaanse handelsdocumenten synoniem was voor de Antwerpse haven. De vestinggrachten die door vier opeenvolgende stadsvergrotingen (1201-1410) hun defensieve functie hadden verloren, werden omgevormd tot primitieve binnenhaven, met name Sint-Jans-, Kool- en Sint-Pietersvliet. Na de vijfde stadsuitbreiding in 1568 met de aanleg van de Nieuwstad door Gilbert Van Schoonbeke, was hun aantal verdubbeld; van de nieuwe Brouwers- Graan- en Timmervliet, werden de twee laatste meteen als binnenhaven aangelegd. De zes vlieten, waarvan de vier toen nog resterende bij de aanleg van de Scheldemuur werden overwelfd, hadden een open doch overbrugde verbinding met de rivier en waren slechts toegankelijk voor kleine schepen die bij eb droog lagen. Tot de 19de eeuw bezaten ze spuisluizen en getijmolens.

In 1803 werd door Napoleon de aanleg van een dok met tijsluis en voorhaven ten noorden van de stad en van 1.500 meter kaai aan de Schelde bevolen. Nog tijdens de bouw in 1808, werd de voorhaven omgevormd tot dok, zodat respectievelijk in 1811 en 1812 het Bonapartedok (148 meter x 175 meter) en het Willemdok (180 meter x 369 meter) konden worden ingevaren. Het dok op linkeroever, waarvan de aanleg op 25 september 1809 werd verordend, is nooit gerealiseerd. Tussen 1856 en 1860 werd verder stroomafwaarts, buiten de toenmalige vestingen een groter dok aangelegd (140 meter x 500 meter); het is het middendeel van het huidige Kattendijkdok.

Gedurende bijna tien jaar bleven beide dokcomplexen, elk met één sluis, afzonderlijk bestaan tot de 16de-eeuwse vestinggordel die ertussen lag, mocht verdwijnen. Het Kattendijkdok werd door een zuidwaartse verlenging met 220 meter en de aanleg van het Verbindingsdok in 1869 met de zogenaamde Oude Dokken verbonden.

Bonapartedok en Willemdok werden tot 1903 respectievelijk 'Klein Dok' en 'Groot Dok' genoemd. Ze werden ontworpen en aangelegd in 1803-12 door ingenieur Mengin ingevolge decreet van 26 juni van Napoleon. De oriëntering is nauwkeurig westelijk - oostelijk.

In 1807 werd met het graven van het Bonapartedok begonnen en op 1 januari 1811 werd het ingevaren. Het Willemdok aangevat in 1808 werd voor de scheepvaart geopend in 1812. Alleen het eerste had twee kaaimuren. De overige kaaimuren, van baksteen met arduinen boord- of deksteen, werden pas in 1815-37 gebouwd.

Beschrijving

Het Verbindingsdok ligt in het noorden van Antwerpen en verbindt het Willemdok met het Kattendijkdok. Het Verbindingsdok is 85 meter lang op 50,18 meter breed en is 3,33 meter diep.

Het Verbindingsdok is een gemetselde bakstenen constructie waarvan het parement tot anderhalve meter onder de waterlijn is bekleed met arduin.

Een erg verweerde gedenksteen van één meter breedte en 1,15 meter hoogte op de westkaai in de kuip van de Willembrug herinnert aan de feestelijke inhuldiging van de doorsteek. De nog nauwelijks te ontcijferen tekst begint als volgt: "De werken van vergrooting / der / Antwerpsche haveninrichtingen / door de Gemeenteraad gestemd / den 5den Januari 1865 / werden ingehuldigd / den 10den October 1869 / ..."