Vastgesteld landschapsatlasrelict

De abdij van Kolen en de Kolenberg

Vastgesteld landschapsatlasrelict van tot heden

ID
97616
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/97616

Besluiten

Abdij van Kolen en de Kolenberg
vaststellingsbesluiten: 25-09-2018  ID: 14715

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van vaststellingen vind je op onze website.

Beschrijving

Het gebied “Abdij van Kolen en de Kolenberg” ligt op de overgang tussen droog en vochtig Haspengouw en daarmee ook tussen laag en midden België en de zand- en leemstreek. Op één van de hoogtes ligt de abdij van Kolen. Vanaf deze plaats zijn er vergezichten over het lager gelegen noordwesten. De abdij is het beeldbepalende element binnen dit gebied. Zijn oorsprong gaat terug op een Kruisherenklooster dat in 1438 werd gesticht. Nadat in 1486 rijkelijke bezittingen van de parochie van Kerniel bij het klooster werden gevoegd, oefende één van de kloosterlingen het priesterambt in de parochiekerk van Kerniel uit. Deze verplaatste zich tussen klooster en kerk via een kerkwegel die nog altijd bestaat. Zoals veel andere kloosters werd de abdij van Kolen na de Franse revolutie genationaliseerd en daarna verkocht. Nadien kreeg het opnieuw een invulling als klooster.

In de zuidwestelijke vleugel van het kloosterpand ligt de kerk aan een gekasseid erf dat aan de overige drie zijden door hoevegebouwen is omringd. Ten westen en zuiden van de abdijgebouwen bevindt zich een ommuurde nutstuin en boomgaard. De voormalige boomgaard is een siertuin geworden, omringd door een meidoornhaag.

Vooral vanuit het dorp Kerniel is het zicht op het klooster spectaculair en langs het voetpad is de beleving van het landschap groot. De geïsoleerde ligging van het klooster en de rust en stilte die het omgeeft draagt verder bij aan de esthetische waarde.

De landschappelijke structuur is in dit landschap grotendeels ongewijzigd gebleven: wegen, de beekvallei en daarbij horende landgebruik van weilanden en natte bossen, weilanden op de hellingen en akkers op de plateaugronden. In het gebied zijn nog enkele restanten van hoogstamboomgaarden, soms omhaagd door meidoorn.

De aanleg van het fruitspoor in 1879 had rechtstreeks impact op de nabije omgeving. Sinds de aanleg van de spoorlijn zijn de bronnen van de Kleine Herk afgesneden van de rest van de beekvallei, wat uiteindelijk een geïsoleerd natuurgebiedje heeft doen ontstaan.

Motivatie van de afbakening

Centraal binnen de afbakening staat de Abdij van Kolen. Deze abdij ligt relatief geïsoleerd op de helling van de vallei van de Kleine Herk. De omgeving van de abdij werd meegenomen in de afbakening vanwege de contextwaarde ervan. Naar het zuiden vormt de voormalige spoorweg tussen Drieslinter en Tongeren grotendeels de grens. Deze spoorweg werd mee opgenomen vanwege zijn erfgoedwaarde als getuige en stimulans van de fruitteelt in deze streek eind 19de eeuw, begin 20ste eeuw. Aan de zuidzijde van de spoorlijn liggen de bronnen van de Kleine Herk, die integraal deel uitmaken van deze beekvallei. De vallei van de Kleine Herk wordt mee opgenomen tot aan de Nielstraat, waarbij de bebouwing buiten de afbakening wordt gehouden, tenzij het om bouwkundig erfgoed gaat. De dorpskern van Kerniel inclusief de omgeving van de kerk wordt opgenomen vanwege de sterke ensemblewaarde met de abdij. Richting noordwesten wordt de grens van het gebied gevormd door de Sittardstraat en de Hagebroekstraat. Hierdoor is de vallei van de Vilsterbeek integraal opgenomen, evenals de samenvloeiing van de Vilsterbeek en de Kleine Herk in het noorden van het gebied.



Waarden

ruimtelijk-structurerende waarde

De abdij van Kolen is de structurerende beelddrager van het gebied en beeldbepalend voor de omgeving. Uit de ruime omgeving zie je de abdij liggen, door de ligging op de rand van het plateau, aangrenzend aan de beekvallei. De ruimtelijke configuratie van het klooster met tuin en omhaagde boomgaard aan een beekvallei en op een hoogte in het overgangsgebied tussen droog en vochtig Haspengouw is nog altijd heel herkenbaar. De landschappelijke structuur is in dit landschap grotendeels ongewijzigd gebleven. Het gaat hierbij over de structuren van wegen en percelen, de beekvallei en daarbij horende landgebruik van weilanden en natte bossen, weilanden op de hellingen en akkers op de plateaugronden. De voormalige spoorlijn Drieslinder-Tongeren structureert de omgeving.

wetenschappelijke waarde

De nog voorkomende hoogstamboomgaarden zijn van belang als relict van het traditionele landschap.

esthetische waarde

De ligging van het klooster op een hoogte heeft een hoge belevingswaarde. De gave omgeving draagt hier aan bij. De geïsoleerde ligging van het klooster en de rust en stilte die het omgeeft, draagt verder bij aan de esthetische waarde.

historische waarde

De abdij van Kolen is een late, 15de-eeuwse kloosterstichting onder impuls van een lokale adellijke dame. Ondanks een korte onderbreking begin 19de eeuw heeft het klooster zijn religieuze functie verder gezet, wat eerder uitzonderlijk is. Vele andere abdijen zijn na de Franse revolutie opgeheven, verkocht, geseculariseerd, vaak (deels) afgebroken en herbestemd, waardoor het abdijdomein en gebouwencomplex teloor gingen. De kerkwegel tussen klooster en kerk wijst op de historische band tussen de parochie Kerniel en de abdij van Kolen.


Aanduiding van

Is de vaststelling van

De abdij van Kolen en de Kolenberg

Borgloon, Kerniel (Borgloon)
De abdij van Kolen, vroeger het Kruisherenklooster van Colen of abdij Mariënlof genoemd, is gelegen aan de rand van Droog Haspengouw. De abdij ligt op een hoge uitloper van het plateau en is beeldbepalend voor de omgeving. De vallei van de Kleine Herk is diep ingesneden, via een historisch voetpad is er via de vallei een verbinding met de dorpskern van Kerniel. De spoorlijn Tongeren-Borgloon doorsnijdt het landschap ten zuiden van de abdij. Het is voornamelijk een agrarisch landschap.

Is de omvattende vaststelling van

Hoogstamboomgaard met maretak

Colenstraat (Borgloon)
Tegenover de Kloostersite Mariënlof ligt een goed bewaarde oude hoogstamboomgaard. In de oude appelaars komt maretak voor. De hoogstamboomgaard is omgeven door een meidoornhaag en toegankelijk via een metalen hek.


Kerkweg

Kerniel (Borgloon)
Deze kerkweg loopt tussen de abdij van Colen en het dorp Kerniel.


Kloostertuin Mariae Laudes

Colenstraat (Borgloon)
Ommuurde tuinruimte van de voormalige abdij Mariënlof, voornamelijk omgezet in boomgaard en kleine siertuin uit het midden van de 20ste eeuw, ter vervanging van de mestvaalt op het neerhof. Ligging en later ommuurde boomgaard ongewijzigd sinds de 18de eeuw.


Kruisherenklooster van Colen

Colenstraat 1, 1A (Borgloon)
Voormalig kruisherenklooster van Colen, heden abdij Mariënlof. Het klooster van Kolen wordt gesticht door Maria van Colen, dochter van Abraham van Colen en Oda Roefs.


Spoorwegbedding lijn 23 Drieslinter-Tongeren

Borgloon, Sint-Truiden, Tongeren (Limburg), Linter, Zoutleeuw (Vlaams-Brabant)
Deze voormalige spoorlijn 23 loopt van Drieslinter naar Tongeren. Het eerste deel, tussen Drieslinter en Sint-Truiden, werd ingereden op 27 mei 1878. Het laatste deel, tussen Borgloon en Tongeren werd op 10 september 1879 geopend. De spoorlijn werd ook wel de fruitspoorlijn genoemd omdat er veel fruit langs vervoerd werd voor de stroopfabrieken. In 1957 werd het personenverkeer stopgezet. Vanaf 1958 tot 1980 werd de spoorweg definitief gesloten en werden de sporen opgebroken. Het grootste deel van de voormalige lijn 23 is nu aangelegd als fietspad.


Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.