Inventaris
Beschermd monument

Begijnhof

Beschermd monument van tot heden

ID
9758
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/9758

Besluiten

Begijnhof met cultuurgoederen
definitieve beschermingsbesluiten: 27-05-2015  ID: 5766

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.
Provincie
Antwerpen
Gemeente
Turnhout
Deelgemeente
Turnhout
Straat
Begijnhof
Locatie
Begijnhof 1-84 (Turnhout)
Nauwkeurigheid zone
Tot op 15m
Oppervlakte zone
34 527m²
Beschermingsdossiers
4.001/13040/102.1
4.01/13040/260.1

Beschrijving

Deze bescherming betreft het begijnhof, met inbegrip van de begijnhofhuizen met aanhorigheden, tuinen en scheidingsmuren, de begijnhofkerk met inbegrip van de cultuurgoederen die er integrerend deel van uitmaken, de kapel van het Heilig Aanschijn, het poortgebouw en het binnenplein met inrichting, aanplanting, bidplaatsen en gekasseide straten.

Het begijnhof kent een complexe beschermingsgeschiedenis. Deze bescherming wordt voorafgegaan door drie beschermingsbesluiten die het begijnhof geheel of gedeeltelijk beschermden als monument of landschap:


Deze beschermingen als monument werden opgeheven bij ministrieel besluit van 4 juni 2016 vervangen door deze bescherming als monument bij ministrieel besluit van 27 mei 2015.

Naast deze beschermingen op Vlaams niveau, geniet het begijnhof sinds 1998 ook een erkenning als UNESCO werelderfgoed.



Waarden

Het begijnhof, met inbegrip van de begijnhofhuizen met aanhorigheden, tuinen en scheidingsmuren, de begijnhofkerk met inbegrip van de cultuurgoederen die er integrerend deel van uitmaken, de kapel van het Heilig Aanschijn, het poortgebouw en het binnenplein met inrichting, aanplanting, bidplaatsen en gekasseide straten, is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:

historische waarde

Het begijnhof van Turnhout, vermoedelijk gesticht in de 13de eeuw, maar voor het eerst vermeld in 1340, ontstond nabij het hertogelijk kasteel, aan de rand van de oude stad en allicht onder impuls van de hertogen van Brabant. Gekenmerkt door opeenvolgende uitbreidingen dankzij vrijheden en schenkingen tussen het derde kwart van de 14de en het midden van de 18de eeuw, is het begijnhof een belangrijke schakel in de stadsontwikkeling en de geschiedenis van Turnhout. tevens is het een representatief en materieel relict van de begijnenbeweging, een vrome vrouwenbeweging met een specifieke levensvorm, die ontstond op het einde van de 13de eeuw, tot volle bloei kwam in de 14de en de 15de eeuw en voortleefde tot in de 20ste eeuw en daarmee een uniek fenomeen vormt dat acht eeuwen lang een inherent element was van de stedelijke samenleving in Vlaanderen. In de huidige maatschappij blijft de continuïteit van de woonfunctie bestaan en vormden de begijnhoven een equivalent voor recentere woonerven.

historische waarde

in casu architectuurhistorische waarde:
Het begijnhof van Turnhout behoort als een architecturaal ensemble tot het type van een pleinbegijnhof, gekenmerkt door een langgerekte plattegrond ten gevolge van opeenvolgende uitbreidingen, waardoor een quasi rechthoekig plein ontstond met een specifieke inrichting en aanplanting, een gekasseide bestrating, ongeveer decentraal de kerk en daarrond de begijnhofhuizen, veelal met L-vormig grondplan en bijgebouwen achteraan in de tuin. Met dit gesloten karakter fungeert het begijnhof tot op vandaag als een haven van rust, duidelijk afgebakend binnen het bestaande stedelijk weefsel. In de bebouwing van het begijnhof, door de semi-religieuze functie niet 'gecommercialiseerd' en dus beter bewaard, zijn diverse bouwfasen in exterieur en interieur te onderscheiden. De in 1662-1667 tot stand gekomen begijnhofkerk, qua bouwperiode en een aantal vormelementen thuishorend in de barok, is in wezen nog gotische. Het interieur bewaart waardevol meubilair waarvan het merendeel dateert uit de 17de en 18de eeuw. De oudste huizen klimmen in kern op tot de 16de en 17de eeuw. In de 18de eeuw bleven aanpassingen voornamelijk beperkt tot het binnenhuis van de woningen en werden nauwelijks doorgetrokken in de gevels. In de 19de en begin van de 20ste eeuw werden zowel bestaande huizen verbouwd (bijkomende bouwlaag, aangepaste muuropeningen- als nieuwe woningen opgetrokken. Zo oogt de bebouwing als een homogeen geheel in een sobere, traditionele, regionale stijl. Het quasi onversierd metselwerk, de houten kozijnramen, het pleiter- en schilderwerk aan plinten, speklagen en omlijstingen als imitatie van de rijke bak- en zandsteenbouw, typeren de regionale baksteenarchitectuur van de toenmalige doorsneewoning. De meeste interieurs bewaren naast de structuur en planindeling diverse interieurelementen zoals schouwen, trappen, vloeren en binnenschrijnwerk.

Aanduiding van

Is de bescherming van

Begijnhof

Begijnhof 1-84 (Turnhout)
Het begijnhof van Turnhout werd mogelijk reeds in de 13de eeuw gesticht en kende perioden van bloei in de 15de en de 17de eeuw. Het betreft een pleinbegijnhof met ongeveer trapezoïdaal grondplan en beboomde binnenpleinen. De Heilige Kruiskerk uit midden 17de eeuw is centraal gelegen in het westelijk deel van het begijnhof. Het complex omvat homogene begijnhofwoningen met achtertuintjes, een kapel, een boomgaard en een poortgebouw.

Is de omvattende bescherming van

Begijnenhuis

Begijnhof 33 (Turnhout)
Voorgevel, van drie traveeën en twee bouwlagen, met 19de-eeuws uitzicht doch oorspronkelijke 17de-eeuwse opbouw.

Begijnenhuis

Begijnhof 48 (Turnhout)
Enkel hoekhuis van drie traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak met dakkapel en aandak, opklimmend tot de 17de eeuw.

Begijnenhuis

Begijnhof 58 (Turnhout)
Vervallen 17de-eeuws huisje. Vrijwel vierkant, verankerd bakstenen gebouwtje.

Begijnenhuis Heilige Dymphna

Begijnhof 63 (Turnhout)
Een 17de-eeuws dubbelhuisje van drie traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak.

Begijnenhuizen

Begijnhof 8-9, 10 (Turnhout)
Inspringende huizen, gegroepeerd onder één vernieuwd zadeldak, opklimmend tot de 17de eeuw.

Begijnenhuizen

Begijnhof 11-16, 17 (Turnhout)
Vrijwel symmetrisch opgebouwd geheel van zes, hoger opgetrokken enkelhuizen en één dubbelhuis, 19de-eeuws uitzicht, wellicht met oudere oorsprong.

Begijnenhuizen

Begijnhof 18-21 (Turnhout)
Onder gemeenschappelijk zadeldak gegroepeerde huizen, echter met duidelijke verschillen qua opbouw en ouderdom.

Begijnenhuizen

Begijnhof 22, 30 (Turnhout)
Hoger opgetrokken huizen van vier traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak; in de loop van de 19de eeuw aangepast.

Begijnenhuizen

Begijnhof 23-26, 27 (Turnhout)
Woningen met in de loop van de 19de eeuw aangepaste voorgevels.

Begijnenhuizen

Begijnhof 28-29 (Turnhout)
Begane grond met muurankers en sporen van korfbogige ontlastingsbogen, in kern opklimmend tot de 17de eeuw.

Begijnenhuizen

Begijnhof 34-37, 38 (Turnhout)
Reeks van vijf, hogere enkelhuizen van twee traveeën en twee bouwlagen onder gemeenschappelijk zadeldak, uit het vierde kwart van de 19de eeuw.

Begijnenhuizen

Begijnhof 49-52, 55 (Turnhout)
Enkelhuizen van vier of drie traveeën en twee bouwlagen onder gemeenschappelijk zadeldak; aangepast in het vierde kwart van de 19de eeuw doch duidelijk met oudere kernen.

Begijnenhuizen

Begijnhof 59-62 (Turnhout)
Reeks van vier neogotisch getinte huizen, opgetrokken circa 1900, vermoedelijk naar ontwerp van architect P.J. Taeymans.

Begijnenhuizen

Begijnhof 69, 72 (Turnhout)
Dubbelhuizen van vier traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak, in kern opklimmend tot de 17de eeuw, wellicht vernieuwd in de loop van de 18de eeuw.

Begijnenhuizen

Begijnhof 70-71, 73-78 (Turnhout)
Enkel- en dubbelhuizen van twee, drie of vier traveeën onder zadeldak, in kern opklimmend tot de 17de eeuw, later verhoogd en aangepast.

Begijnenhuizen

Begijnhof 79-82 (Turnhout)
Op de rooilijn achteruitwijkende begijnhofhuisjes met voortuin, in 1981-1983 gerenoveerd onder leiding van architect E. Wauters.

Begijnhofkerk

Begijnhof 57 (Turnhout)
Begijnhofkerk van circa 1665, toegewijd aan het Heilig Kruis en gelegen in het westelijk deel van het begijnhof.

Begijnhofmuseum

Begijnhof 56 (Turnhout)
Voormalig woonhuis van de pastoor van het begijnhof Joannes Mermans, in kern, 17de-eeuws complex met voorhuis, binnenkoer, achterhuis en bijgebouwen.

Binnenkoer met washuis en hostiebakkerij

Begijnhof (Turnhout)
Gekasseide binnenkoer, aan straatzijde afgesloten met bakstenen muur in Lodewijk XV-stijl uit de 18de eeuw.

Calvarie-monument

Begijnhof (Turnhout)
Halfcirkelvormig, beraapt en grijsgeschilderd monumentje, overluifeld met glas en metaal, met uitbouw onder zinken zadeldakje, opgericht in 1786.

Drie begijnenhuizen

Begijnhof 64-65, 66 (Turnhout)
Drie enkelhuisjes van twee traveeën en twee bouwlagen, 65 en 66 in spiegelbeeld, samen onder doorlopend zadeldak.

Drie huizen in neotraditionele stijl

Begijnhof 3-4, 5 (Turnhout)
Drie huizen in neotraditionele stijl met eigentijds grondplan, 1912, naar ontwerp van architect J. Taeymans.

Heilige Barbara en Heilige Odrada

Begijnhof 53-54 (Turnhout)
Respectievelijk enkel- en dubbelhuis van drie traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak, uit de tweede helft van de 17de eeuw.

Heilige Rosalia, Heilige Gertrudis en Heilige Catharina

Begijnhof 40-41, 42 (Turnhout)
Twee enkelhuizen en één dubbelhuis van twee of drie traveeën en twee bouwlagen, uit de tweede helft van de 17de eeuw.

Hoekhuis

Begijnhof 68 (Turnhout)
Hoekhuisje van twee en drie traveeën, aangepast in de 19de eeuw doch oude littekens verwijzen naar de 17de-eeuwse kern.

Infirmerie

Begijnhof 67 (Turnhout)
Hoekhuis van drie en negen traveeën en twee bouwlagen onder afgewolfd zadeldak, opgetrokken in 1614, ommuurde tuin aan de noordzijde.

Kapel van het Heilig Aanschijn

Begijnhof 43 (Turnhout)
Neoclassicistische bakstenen kapel van 1885-1887 naar ontwerp van architect P.J. Taeymans.

Kruisberg

Begijnhof (Turnhout)
Kruisberg, gelegen op de plaats van de eerste begijnhofkerk.

Lourdesgrot van 1876

Begijnhof (Turnhout)
Kunstmatige rotsformatie naar ontwerp van Frans Loyens, afgesloten met verzinkt ijzeren hek.

Ouderlingentehuis

Begijnhof (Turnhout)
Bakstenen muur van elf traveeën, daarnaast, overblijfsel van het vroegere tehuis voor ouderlingen- en wezen, opgetrokken in 1854-1856 naar ontwerp van architect E. Gife.

Poortgebouw

Begijnhof 1-2, 83-84 (Turnhout)
Vroeg-classicistisch, rechthoekig bakstenen gebouw van drie traveeën en twee bouwlagen onder licht hellend leien schilddak, opgetrokken in 1700.

Sint-Annaconvent

Begijnhof 39 (Turnhout)
Onderkelderd dubbelhuis van vier traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak, opklimmend tot de 17de eeuw.

Sint-Jozefconvent

Begijnhof 45-46, 47 (Turnhout)
Dubbelhuis, samen met nummer 46 en 47 onder vernieuwd dak; wellicht met 17de-eeuwse kern, doch sterk aangepast in het vierde kwart van de 19de eeuw.

Twee begijnenhuisjes

Begijnhof 6-7 (Turnhout)
Enkel- en dubbelhuisje van twee traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak, vermoedelijk opklimmend tot de 17de eeuw; aansluitend bijgebouwtje.

Twee begijnenhuizen

Begijnhof 31-32 (Turnhout)
Heden dubbel- en enkelhuisje, respectievelijk van drie en twee traveeën en anderhalve bouwlaag onder gemeenschappelijk zadeldak, opklimmend tot de 17de eeuw.

Woonhuis

Begijnhof 44 (Turnhout)
Woonhuis met dubbelhuisopstand van vijf traveeën en twee bouwlagen, de twee linker traveeën bevinden zich achter het koor van de aanpalende kapel, 17de-eeuwse kern.

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.