Beschermd monument

Grote Markt

Beschermd monument van tot heden

ID
8512
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/8512

Besluiten

Grote Markt met gebouwen
definitieve beschermingsbesluiten: 05-01-2004  ID: 4160

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Beschrijving

De bescherming als monument omvat de halve maanvormige Grote Markt met gekasseide aanleg. De aanpalende gevels maken deel uit van de bescherming. Het stadhuis, vleeshuis, gerechtsgebouw en enkele gebouwen maken geen deel uit van deze bescherming.



Waarden

De halve maanvormige Grote Markt met gekasseide aanleg en de aanpalende bebouwing in zijn totaliteit is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:

historische waarde, sociaal-culturele waarde

in casu architectuurhistorische waarde: : De Grote Markt is een centraal gelegen openbare plaats in het midden van de historische stadskern van Dendermonde. De markt lag voor de burcht, de verblijfplaats van de heren van Dendermonde, wat doet vermoeden dat de markt eertijds deel uitmaakte van het kasteelplein. Het is zeer waarschijnlijk dat het marktplein in dezelfde periode als het slot tot stand kwam, wat het ontstaan van deze historische locatie minstens in de 11de eeuw situeert. Deze, hypothese is zeer plausibel omdat het gebruikelijk was dat de centrale openbare plaats zich rond de kerk en het kerkhof ontwikkelde of voor het kasteel der (leen)heren. Reeds in de 14de eeuw was het plein uitgegroeid tot een centrale ontmoetings- en marktplaats, waar stedelijke afkondigingen, landelijke verordeningen werden afgeroepen en de rechtspleging werd voltrokken. De belangrijkste bestuurlijke, juridische en handelsfuncties werden gegroepeerd rond het marktplein, waarvan het Vleeshuis en het stadhuis de herkenbaarste getuigen zijn. De Grote Markt vervult tot op heden haar centrumfunctie. De beeldbepalende halve maanvorm met gekasseide aanleg die de markt karakteriseert, gaat volgens cartografisch materiaal minstens terug tot de 17de eeuw en versterkt het historiserend uitzicht en marktkarakter van de Grote Markt.
Het huidig voorkomen van de Grote Markt wordt bepaald door de symbiose van historische bebouwing én 'nieuwbouw' in wederopbouwstijl, die een staalkaart bieden van de bouwevolutie van de late Middeleeuwen tot de 20ste eeuw. Dit is een gevolg van het oorlogsgeweld tijdens de Eerste Wereldoorlog, waarbij de stad zo goed als volledig werd vernield. De gespaarde historische gebouwen, waarvan enkele opklimmen tot de 17de eeuw, herinneren stilistisch en typologisch aan de verdwenen bouwstijlen die het plein eertijds karakteriseerden. Enkele van deze gebouwen zijn illustratief voor de 19de-eeuwse bouwevolutie waarbij woningen werden samengevoegd of waarbij lagere volumes van een extra bouwlaag en bepleisterde lijstgevel werden voorzien.
De beeldbepalende gebouwen in wederopbouwstijl werden ter vervanging van vernielde panden ingeplant op de historische site van de Grote Markt. Hierbij werd rekening gehouden met de oorspronkelijke rooilijn en perceelgrenzen. De realisatie van deze 'invularchitectuur' aan de Grote Markt getuigt van de historiserende visie op de wederopbouw, waarbij een romantisch beeld van een historisch ontwikkelde bebouwing gesuggereerd werd. Het is een representatief voorbeeld van gevelarchitectuur in een kwalitatief hoogstaande regionalistische wederopbouwstijl ontleend aan een op neostijlen gebaseerde romantisch-decoratieve architectuur. Die architectuur moest een laatmiddeleeuws straatbeeld, waarbij de visuele eenheid en het pittoreske primeerden, evoceren. Het huizenblok nummer 33-38 aan de Grote Markt is het enige in Dendermonde dat in de jaren 1920 volgens een voorgeschreven geveltypologie als geheel werd ontworpen. De andere woningen in wederopbouwstijl, inclusief deze in de zuidwestelijke hoek van de Grote Markt, zijn eerder het resultaat van particulier initiatief.

Aanduiding van

Is de omvattende bescherming van

Apotheek

Grote Markt 28 (Dendermonde)
Begin 19de-eeuws burgerhuis, circa 1828 ingericht als apotheek. Het betreft een sobere bepleisterde lijstgevel met schijnvoegen die zorgt voor afwisseling met de overheersende wederopbouwarchitectuur in bak- en natuursteen. De gevelopbouw met enkelhuisopstand wordt geritmeerd door de rechthoekige omlijste vensteropeningen.


Burgerhuis deurwaarder Fr. D'Hondt

Grote Markt 23 (Dendermonde)
Volgens archiefgegevens betrof het in de 17de eeuw een kleinere woning van slechts twee bouwlagen met een brouwerij en stal. Heden oogt het als een bepleisterde 19de-eeuwse lijstgevel met 20ste-eeuwse erker op de eerste verdieping. Dit gebouw sluit aan bij woningen die gespaard bleven tijdens de Eerste Wereldoorlog. De herenwoning met enkelhuisopstand in eclectische stijl telt drie bouwlagen onder een geknikt zadeldak.


Burgerhuis in neobarok

Grote Markt 27 (Dendermonde)
Volgens de literatuur opgetrokken op de plaats van 14de-eeuwse herberg "De Sterre" (1375). Circa 1850 vervangen door een burgerwoning als onderdeel van een ensemble van drie enkelhuizen (nu nummer 25-26-27); van drie bouwlagen en twee en drie traveeën onder doorlopende zadeldaken.


Burgerhuis met winkel

Grote Markt 24 (Dendermonde)
Monumentale woning met neobarokgevel van 1923, ontworpen door stadsarchitect Ferdinand de Ruddere in opdracht van Alberic Van Stappen, van 1920 tot 1934 burgemeester te Dendermonde. Dit gebouw kwam in de plaats van de tijdens de Eerste Wereldoorlog vernielde herenwoning van dokter Alfred Van Stappen, vader van Alberic. Door zijn hoogte en verticale accentuering bepaalt het nog steeds de gevelrij aan de Grote Markt. Het breedhuis telt drie traveeën en vier bouwlagen onder pannen zadeldak.


Burgerhuis Navicula

Grote Markt 21-22 (Dendermonde)
Reeds van in 1375 was de woning gekend als Navicula of Het Schepelken, een naamgeving die volgens A. de Vlaminck tot in de 18de eeuw behouden bleef. In de 19de eeuw werd het gebouw aangepast tot drie bouwlagen en drie traveeën met een bepleisterde lijstgevel, op de begane grond voorzien van een gevelbrede winkelpui van schoenmakerswinkel Ch. Van Buggenhout.


Burgerhuis ontworpen door Alexis Sterck

Grote Markt 33 (Dendermonde)
Huis ten westen palend aan het Vleeshuis, en deel uitmakend van het huizenblok nummers 33-38 na de totale oorlogsvernieling van 1914 door de stad heropgebouwd in 1921-22 in neo-Brabantse barokstijl naar het ontwerp van Dendermonds stadsarchitect Alexis Sterck van 1920.


Burgerhuis ontworpen door Maurice de Waepenaert

Grote Markt 29, 29A (Dendermonde)
Rijhuis in wederopbouwstijl, gevat tussen twee historische gebouwen die in kern respectievelijk dateren uit de 19de en 17de eeuw. In de 19de eeuw slagerij en herberg. Na de verwoestingen tijdens de Eerste Wereldoorlog werd in de jaren 1930 een gebouw in eclectische stijl met het typerende gebruik van bak- en natuursteen gebouwd, naar ontwerp van 1935 van architect Maurice de Waepenaert.


Burgerhuis ontworpen door Paul Saintenoy

Grote Markt 25 (Dendermonde)
Deze woning maakte vroeger deel uit van een ensemble van drie, nummers 25-26-27, daterend van circa 1850. Na de Eerste Wereldoorlog werd de vernielde woning herbouwd naar de plannen van architect Paul Saintenoy die pleitte voor de realisatie van een artistieke wederopbouw. In 1922 realiseerde hij dit burgerhuis in bak- en zandsteen van twee traveeën en drie bouwlagen.


Café Den Ouden Tinnen Pot

Grote Markt 35, Kerkstraat 5 (Dendermonde)
Onderdeel van het huizenblok nummer 33-38 dat na de totale oorlogsvernieling van 1914 door de stad rond 1921-1922 heropgebouwd werd in een neostijl naar het ontwerp van stadsarchitect Alexis Sterck van 1920. Bij de wederopbouw werd de bestaande percelering, bouwhoogte en benaming behouden, de oorspronkelijke vormgeving werd niet hernomen. De gevel van bak- en zandsteen werd opgetrokken in neo-Brabantse barokstijl met hoge klokgevel met dakvenster en oculus.


Café ontworpen door Alexis Sterck

Grote Markt 34 (Dendermonde)
Huis deel uitmakend van het huizenblok nummers 33-38 na de totale oorlogsvernieling van 1914 door de stad heropgebouwd in neo-Brabantse barokstijl naar het ontwerp van stadsarchitect Alexis Sterck van 1920. Na de Eerste Wereldoorlog werd het café in een eclectische stijl met invloeden uit de barok en renaissance herbouwd. Symmetrisch opgebouwde en rijk versierde gevel in bak- en zandsteen opgetrokken uitlopend in een in- en uitgezwenkte geveltop met bekronend gebogen fronton.


Café ontworpen door Alexis Sterck

Grote Markt 37, Kerkstraat 1 (Dendermonde)
Voorlaatste huis van huizenblok nummers 33-38 dat na de totale oorlogsvernieling van 1914 door de stad begin 1920 heropgebouwd werd in neo-Brabantse-barokstijl naar het ontwerp van stadsarchitect Alexis Sterck van 1920.


Herberg De Pelikaan

Grote Markt 30 (Dendermonde)
Deze woning, waarvan de vermeldingen teruggaan tot de 16de eeuw, behoort tot de uitzonderlijke gebouwen met een behouden laat 17de-eeuwse kern. De voormalige herberg telt drie traveeën, twee bouwlagen en een hoge in- en uitgezwenkte gevel onder zadeldak. De geveltop in twee geledingen met sierankers en oculus onder het bekronende driehoekig fronton is gedateerd 1685.


Herberg Den Tinnen Pot

Grote Markt 36 (Dendermonde)
Handelspand dat deel uitmaakt van het huizenblok nummers 33-38 dat na de totale oorlogsvernieling van 1914 door de stad circa 1921-1922 heropgebouwd werd in een neostijl naar het ontwerp van stadsarchitect Alexis Sterck van 1920. Het voormalige café werd heropgebouwd in neotraditionele stijl met een trapgevel aan voor- en achtergevel, dit in tegenstelling tot de andere panden die hoofdzakelijk in neobarokstijl heropgebouwd werden.


Herenhuis textielfabrikant Clément Ramlot

Grote Markt 19 (Dendermonde)
Volgens kadastergegevens bevond zich hier in de eerste helft van de 19de eeuw samen met het aanpalende pand een privéschool voor meisjes, vervolgens de herenwoning van textielfabrikant Clément Ramlot. Beeldbepalend gebouw van vier traveeën en drie bouwlagen onder twee parallel geplaatste zadeldaken.


Herenhuis weduwe Geerinckx

Grote Markt 9-10 (Dendermonde)
Heden breedhuis onder een mank zadeldak (kunstleien) van vijf traveeën en drie bouwlagen in neoclassicistische stijl. De bepleisterde lijstgevel uit de tweede helft van de 19de eeuw wordt gekenmerkt door een evenwichtige gevelopbouw. De oorspronkelijk bepleisterde, verspringende achtergevel uitziend op de Dender, heeft centraal een rondboogvormig venster dat wellicht de traphal verlicht. In de kleine tuin achter de woning situeren zich loodrecht op het woonhuis de bijgebouwen in baksteenbouw.


Hoekhuis met café Sint-Joris

Grote Markt 38 (Dendermonde)
Hoekhuis dat het huizenblok met nummers 33-38, dat na de totale vernieling in 1914 door de stad heropgebouwd werd in neostijl naar het ontwerp van stadsarchitect Alexis Sterck van 1920, ten oosten afsluit. Om het Justitieplein te kunnen vergroten werd het aanpalende hoekhuis nummer 39 niet heropgebouwd en werd nummer 38 bijgevolg omgevormd tot een driegevelwoning. De voormalige herberg is opgetrokken in neotraditionele bak- en zandsteenstijl met verspringende trapgevels en verwerking van Euvillesteen.


Lijnwaadwinkel van Peero - De Caluwé

Grote Markt 8 (Dendermonde)
In de 19de eeuw was hier de lijnwaadwinkel van Peero - De Caluwé en vervolgens een herberg in ondergebracht. Volgens een oude foto uit circa 1860-1865 betrof het een smalle woning van twee traveeën en tweeënhalve bouwlaag onder een zadeldak met een bepleisterde lijstgevel en centrale voordeur.


Neotraditioneel burgerhuis

Grote Markt 26 (Dendermonde)
Deze woning maakte vroeger deel uit van een ensemble van drie, nummers 25-26-27, daterend van circa 1850. Ze werd volledig vernield tijdens de Eerste Wereldoorlog en circa 1920-1922 heropgebouwd in neotraditionele stijl. Deze smalle woning in baksteenbouw met decoratieve accenten in witsteen.

Is de gedeeltelijke bescherming van

Grote Markt

Grote Markt (Dendermonde)
De Grote Markt is centraal gelegen midden de historische stadskern van Dendermonde. De markt lag voor de burcht, de verblijfplaats van de heren van Dendermonde. Vermoedelijk kwam het marktplein in dezelfde periode als het slot tot stand, wat het ontstaan van deze locatie minstens in de 11de eeuw plaatst.


Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.