Beschrijving
De Sint-Rochuskapel is beschermd als monument.
Waarden
De Sint-Rochuskapel is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
historische waarde
De Sint-Rochuskapel is een representatief voorbeeld van een privaat-publiek gebedshuis dat als dank voor de genezing van zijn dochter door graaf Victor van den Steen de Jehay, burgemeester en kasteelheer van Uitbergen in 1871 werd opgericht. De stichting in het landelijke Uitbergen vond plaats na de cholera-epidemie van 1866 die in Vlaanderen en Nederland veel dodelijke slachtoffers eiste. De oprichting van de kapel situeert zich bijgevolg in een ruimer historisch kader dat de gemeentegrenzen overschrijdt. De besmettelijke aard van deze epidemieën verklaart ook de toewijding van de kapel aan de pestheilige bij uitstek, Sint-Rochus die als pelgrim zelf besmet geraakte na de verzorging van pestlijders.
historische waarde
in casu architectuurhistorische waarde:
De Sint-Rochuskapel is architectuurhistorisch een representatief en mooi voorbeeld van een landelijke neogotische wegkapel uit het derde kwart van de 19de eeuw met hoge authenticiteitswaarde. Gekenmerkt door decoratief verzorgd metselwerk met uitgewerkte voorpuntgevel verrijkt met wimberg, hogels, kruisbloem, topkruis, flankerende pilasters en boogveld met opschrift en stichtingsdatum. Stilistisch, naar materiaalgebruik en uitvoering het lokale niveau overstijgend en getuigend van het gedegen vakmanschap van de ongekende ontwerper. Een aantal interieurelementen (onder meer tegelvloer, houten altaar, Sint-Rochusbeeld in beeldnis) behoren van oudsher tot of zijn typerend voor de aankleding en uitrusting van de kapel.
sociaal-culturele waarde
De onlosmakelijke historische band tussen het kasteel, zijn bewoners en de kapel wordt gevisualiseerd door de inplanting van het bedehuis aan de openbare weg op de grens met het kasteeldomein. Hierdoor wordt de kapel tevens verheven tot een soort statussymbool en blijvende herinnering aan de kasteelheer en zijn familie.
volkskundige waarde
De toewijding van de kapel te Uitbergen, uitsluitend aan de pestheilige Sint-Rochus, gaat terug op een eerder zeldzame en weinig verspreide oude volksdevotie. De verering leeft tot op heden binnen de kleine dorpsgemeenschap voort en is zeer betekenisvol voor de directe omgeving. Het hoogtepunt van de religieuze beleving is de jaarlijkse noveen ter ere van Sint-Rochus rond de feestdag van de patroonheilige, 16 augustus. De kapel aanvankelijk opgericht als een privékapel, maar gezien de inplantingsplaats aan de openbare weg op de grens met het kasteeldomein wellicht vanaf de ontstaansperiode reeds publiek toegankelijk, evolueerde gaandeweg tot een gebuurtekapel waar alle wijkbewoners hun geloof in alle beslotenheid konden en kunnen belijden. De Sint-Rochuskapel is nog steeds een belangrijke materiële getuige van een lokale volksdevotie die kenmerkend was en is voor de regio van Uitbergen.