Beschrijving
De bescherming omvat het kasteel Vilain XIIII, een jachtslot in neoclassicistische stijl uit 1822 en uitgebreid na 1849, dat deel uitmaakt van het eveneens als monument beschermde Sint-Jozefinstituut.
Waarden
Op basis van het systematisch geïnventariseerd bouwkundig patrimonium van de gemeente Wetteren kon het landelijk onroerend erfgoed worden geselecteerd dat binnen de ruimere regio Oost-Vlaanderen een blijvende betekenis bezit als getuige van de cultuurhistorische en architectuurhistorische evolutie. In de ter bescherming voorgelegde monumenten zijn duidelijk aantoonbare kwaliteiten aanwezig van historische, artistieke, industrieel-archeologische en/of sociaal-culturele waarde. Hun waardevol karakter van algemeen belang ligt tevens vervat in hun ouderdom, representativiteit, authenticiteit, zeldzaamheid of gaafheid. Zij vertegenwoordigen diverse landelijke woningtypes uit verschillende bouwperiodes namelijk pastorieën, kastelen en een villa die met hun bijhorende cultuurlandschappelijke omgevingscomponenten een historische entiteit vormen. Een watermolensite werd als verteqenwoordiger van landelijke industriële activiteit aan deze selectie gekoppeld. Dit onroerend erfgoed behield een eigenheid, die typerend is voor landelijk gebied of als landelijk bouwtype.
Voormalig kasteel Vilain XIIII, heden deel van VZW Sint-Jozefgesticht is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
artistieke waarde, historische waarde
in casu architectuurhistorische waarde: Kasteel Vilain XIIII was aanvankelijk een kleiner jachtslot gebouwd in 1822 naar ontwerp van de Wetterense gemeentearchitect Adriaan Maenhout in opdracht van burggraaf Charles Hippolyte Vilain XIIII (1796-1873). C.H. Vilain XIIII was als prominent politicus een voornaam persoon op nationaal vlak. Hij liet te Wetteren zijn sporen na onder meer door zijn directe betrokkenheid voor de realisatie van historische bouwwerken van een hoog niveau. Tijdens zijn ambtsperiode als burgemeester (1822-1873) van Wetteren nam hij het initiatief tot de bouw op de Markt van een imposant stadhuis en van een nieuwe kerk, een monumentaal bouwwerk van de befaamde Gentse architect Louis Minard. Dezelfde architect Louis Minard tekende voor C.H. Vilain XIIII in 1849 de plannen voor uitbreiding en aanpassing van zijn kasteel te Wetteren, werken die ten laatste in 1852 waren uitgevoerd. Van de vele buitenplaatsen die Minard bouwde en verbouwde in Scheldegemeenten van de Gentse regio, is het kasteel Vilain XIIII een zeer kwaliteitsvol exemplaar met een gaaf bewaard voorkomen en een uitgesproken aristocratisch karakter, dat het aanzien van zijn opdrachtgever en oorspronkelijke bewoner reflecteert. Het kasteel is opmerkelijk door zijn bijzondere proporties met markerende hoger opgaande hoekrisalieten en beantwoordt aan een sterk symmetrisch opgevat concept. Uitgaand van een bestaande constructie verleende Minard de totaliteit een stijleenheid met klasse, waardoor het een representatief en geslaagd toonbeeld is van neoclassicistische kasteelbouw uit het midden van de 19de eeuw. Typerend is de contrastwerking tussen gevelbepleistering en natuurstenen gevelelementen, het horizontaliserend lijstwerk, borstweringen en balustrades en de toepassing van een smaakvolle gevelornamentiek die muuropeningen en gevelcompositie accentueren. De decoratieve aankleding van de salons in neoclassicistische stijl met hun symmetrische positionering van muuropeningen weerspiegelen als authentieke elementen van het historisch kasteelinterieur de grandeur en toenmalige levensstijl van zijn aanvankelijke vooraanstaande bewoners.