Beschermd monument

Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Geboorte en kerksite

Beschermd monument van tot heden

ID
7534
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/7534

Besluiten

Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Geboorte met historisch kerkhofsite met cultuurgoederen
definitieve beschermingsbesluiten: 16-07-2014  ID: 5489

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Beschrijving

De bescherming omvat de parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Geboorte en de historische kerkhofsite, waartoe het toegangshek en de bakstenen omheiningsmuur behoren, net als de roepsteen, de kerkhofbeplanting van hagen en bomen, de sporen van de voormalige walgracht die de site omgaf, het brugje en de elektriciteitscabine uit de vroege 20ste eeuw. Ook enkele cultuurgoederen maken deel uit van de bescherming als monument.



Waarden

De parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Geboorte, met inbegrip van de cultuurgoederen die er integrerend deel van uitmaken, en de historische kerkhofsite met inbegrip van toegangshek, omgevende muren, roepsteen, hagen, bomen en sporen van de walgracht met brugje en de elektriciteitscabine zijn beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:

historische waarde

De huidige parochiekerk van Onze-Lieve-Vrouw Geboorte vervangt de oudste kerk, waarvan de vroegste vermelding teruggaat tot de 13de eeuw. De kerk werd volledig nieuw gebouwd naar ontwerp van architect Edmond de Perre-Montigny in 1861-65 op de plaats van de oude kerk.
De kerk is gelegen op de historische kerkhofsite in het centrum van de gemeente. Het vierkant kerkhof, van ongeveer 1 hectare groot, afgesloten door een laag witgeschilderd bakstenen muurtje aan de west- en zuidzijde, restanten van de vroegere pastorietuin, een beukenhaag aan drie zijden en bomenrijen met lindebomen en kastanjebomen, is van historisch belang als een voorheen omgracht kerkhof. Het oorspronkelijke kerkhof was volgens oude kaarten omsloten door een walgracht die aan drie zijden doorbroken was door een toegang. Aan de oostzijde is nog een deel van de oude walgracht bewaard gebleven, met een boogbrugje uit bak- en natuursteen. Mogelijk gaat deze site terug tot een laatmiddeleeuwse walgrachtsite die typerend is voor de Leie-Schelde regio en heeft de site ook een archeologische waarde.
Een oorlogsmonument naar ontwerp van Antoon Van Parys werd opgericht in 1920 voor het kerkportaal, ernaast werd een vrijheidsboom geplant. Onder impuls van de Heilig Hartbonden werd het oorlogsmonument in 1938 vervangen door een Heilig Hartbeeld.
De bomenrijen en de vrijheidsboom vormen een historische eenheid met het kerkhof, de kerksite en de dorpskern.
De bakstenen elektriciteitscabine is een getuige van de eerste elektrificatie van de gemeente, een nieuwe openbare nutsvoorziening in het eerste kwart van de 20ste eeuw.
De roepsteen heeft een rechtshistorische waarde als getuige van de traditionele plaats waarop afkondigingen werden gedaan en waar de veldwachter of belleman berichten aan de bevolking mededeelde.

historische waarde

in casu architectuurhistorische waarde:
De kerk is belangrijk als representatief voorbeeld van één van de talrijke kerken in Oost-Vlaanderen, ontworpen in 1861 door architect Edmond de Perre-Montigny in neostijl, met grotendeels behouden interieurafwerking en meubilering. De imposante driebeukige basilicale kruiskerk neemt in het architecturaal oeuvre van de architect een aparte plaats in door de geprononceerde westgevel in neobarokke stijl en vierkante toren met koepeldak boven de voorgevel.
Ook het gaaf bewaarde interieur van de driebeukige basilicale kruiskerk is een representatief voorbeeld van de toepassing van de neobarok in het religieus erfgoed. De stijlvolle aankleding van het interieur is in het koor intact bewaard gebleven.
De kerk is gelegen op de historische kerkhofsite, een vierkant, voorheen omgracht kerkhof, afgesloten door een laag witgeschilderd bakstenen muurtje aan de west- en zuidzijde, restant van de vroegere pastorietuin, en een beukenhaag. Aan de oostzijde is nog een deel van de oude walgracht bewaard gebleven, met een boogbrugje opgetrokken uit bak- en natuursteen. Aan de westzijde is de begraafplaats toegankelijk via een dubbel toegangshek van 1854, bestaande uit ijzeren hekken aan vier bakstenen pijlers met arduinen afdekplaat en bolbekroning.
De elektriciteitscabine uit het eerste kwart van de 20ste eeuw is gebouwd in een aangepaste baksteenarchitectuur, verwijzend naar kapellen in neostijl. Het rechthoekig volume in rood bakstenen metselwerk vertoont in de verzorgde gevelafwerking en de opbouw reminiscenties aan neotraditionele kapellenbouw.

artistieke waarde

Rijke oorspronkelijke aankleding van het koor en transept met gewelf- en muurschilderingen en reliëfs en een reeks figuratieve gebrandschilderde ramen in neobarokke stijl met voorstellingen van de Geheimen van de Rozenkrans van 1913, 1919, 1924 en 1946.
Het interieur van de kerk bevat een miraculeus houten gekleed Mariabeeld en twee geschilderde altaarstukken uit de 17de eeuw: Onze-Lieve-Vrouw schenkt de Rozenkrans aan de Heilige Dominicus Guzman, geschilderd door Antoon Van den Heuvel, van 1634 en Bekoring van de Heilige Antonius Abt, Vlaamse school. Tot het beeldhouwwerk behoren ook monumentale beelden van Sint-Petrus en Sint-Paulus, engelen met kandelaars aan weerszij van het hoofdaltaar en ingemetselde kruiswegstaties in polychroom halfverheven beeldhouwwerk.
Het aan de kerk gerelateerd kunstig uitgevoerd meubilair vormt een essentieel onderdeel van het kerkgebouw en getuigt van vakmanschap en oog voor kunstzinnige details. Daartoe behoren onder meer vijf altaren, waarvan het hoofdaltaar een bijzonder tabernakel bevat, een ijzeren communiebank met plaasteren medaillons van 1849, een rijk gesneden imposante preekstoel van D.E. Latte (Gavere) en Peeters (Antwerpen) van 1869-70, geschonken door baron Philip Kervyn de Volkaersbeke en zijn zuster barones de Meulenaere - Kervyn de Volkaersbeke, vier neobarokke eiken biechtstoelen met heiligenmedaillons in neobarokke stijl van D. E. Latte (Gavere) en A. Van Eenaeme (Gent) uit het derde kwart van de 19de eeuw, geschonken door pastoor K.-E. Philippe, kanunnik Verstraeten, voormalig pastoor, en Loontjens, onderpastoor, het orgel van J. Vergaert van 1868-73, gebouwd met onderdelen van orgelbouwers van Peteghem, eiken koorgestoelte in neobarokke stijl van Désiré Latte van 1870-71, een zwartmarmeren doopvont met koperen deksel met slang.
Devotiebeelden in polychrome gips getuigen van de rijke religieuze beeldcultuur uit het laatste kwart van de 19de eeuw en de eerste helft van de 20ste eeuw, kaderend in het katholieke reveil in deze periode.
Het expressieve oorlogsmonument van beeldhouwer Antoon Van Parys, bekend om zijn grafmonumenten en oorlogsmonumenten in Oost- en West-Vlaanderen, opgericht in 1920.
De vrijheidsboom (bruine beuk), de witte paardenkastanjes en de Hollandse linden vormen zeer uitgesproken beeldbepalende objecten met een mooie representatieve groeivorm van de solitaire bruine beuk en een mooie representatieve groeivorm bij de linden die als kunstsnoeivorm kan omschreven worden.

sociaal-culturele waarde

De kerksite is van betekenis in de devotiecultuur en bedevaartcultuur door de Mariale ommegang. De oprichting van de kerk is verbonden met de legende van de verschijning van Onze-Lieve-Vrouw. Het miraculeuze Onze-Lieve-Vrouwbeeld was en is nog steeds een voorwerp van sterke volksdevotie, de ommegang van de Mysteries van De Rozenkrans met het vereerd Mariabeeld kende een grote toeloop van bedevaarders uit de wijde omgeving.
De parochiekerk en de omliggende begraafplaats getuigen van de christelijke cultuur en de dodencultus in een dorpsgemeenschap in Vlaanderen, waar zij in het sociale leven een belangrijke rol vervullen. Het ensemble van de kerk en het omringende kerkhof is karakteristiek en beeldbepalend voor de dorpskern. De graftekens, meestal met eenvoudige vormgeving en verfraaid met de gebruikelijke christelijke funeraire symboliek of fotokeramische portretmedaillons, herinneren als visuele getuigen aan de overleden parochianen. De meer opvallende grafstenen van notabelen en adellijke families werden traditiegetrouw opgericht dicht ten zuiden bij de kerk of in het 'hofken' aan het koor.
Op het kerkhof bevinden zich eveneens het oorlogsmonument en vrijheidsboom van 1920, graven van gesneuvelden tijdens beide wereldoorlogen en van weerstanders en een Heilig Hartbeeld van 1938.

industrieel-archeologische waarde

De elektriciteitscabine is een representatief voorbeeld van een utilitair bouwwerk en een zeldzame getuige van de nutsvoorzieningen in een plattelandsgemeente uit het eerste kwart van de 20ste eeuw, opgetrokken in opvallende architecturale vormgeving met historiserende inslag verwijzend naar de traditionele architectuur van kapellen, passend geïntegreerd op de hoek van het kerkhof.


Aanduiding van

Is de bescherming van

Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Antonius Abt

Dorp 11 (Nazareth)
De neobarokke kerk werd in 1861-1865 opgetrokken naar ontwerp van Edmond de Perre-Montigny. Het kerkhof wordt onder meer gekenmerkt door bomenrijen van gekandelaarde Hollandse lindes en witte paardenkastanjes, een vrijheidsboom en een oorlogsmonument. Langs de ommegang met De Vijftien Mysteries van de Rozenkrans staan dertien kapelletjes. De kerk is ingeplant in een vierkant, voorheen omgracht kerkhof van ongeveer 1 hectare groot, afgesloten deels door een laag muurtje en deels door een beukenhaag.

Is de omvattende bescherming van

Bomenrij van gekandelaarde paardenkastanje bij kerkhof Nazareth

Dorp (Nazareth)
Gekandelaarde bomenrij van witte paardenkastanje ten oosten van het kerkhof bij de nog deels bewaarde omgrachting. Dit grachtfragment geeft ons nog een beeld van hoe de kerkhofsite eruit heeft gezien toen de gracht ook aan de noord- en oostzijde aanwezig was.


Elektriciteitscabine

Dorp (Nazareth)
Op de zuidoostelijke hoek van het kerkhof rondom de kerk werd in 1914 een elektriciteitscabine gebouwd in een eclectische baksteenarchitectuur. Het utilitaire bouwwerk is een zeldzame getuige van de nutsvoorzieningen in een plattelandsgemeente uit het eerste kwart van de 20ste eeuw, opgetrokken in opvallende architecturale vormgeving met historiserende inslag.


Gekandelaarde lindenrij bij kerkhof Nazareth

Dorp (Nazareth)
Traditioneel gekandelaarde lindenrij aan de zuid- en westzijde van het kerkhof. De beeldbepalende bomenrij zorgt voor een lommerrijke compartimentering van het kerkhof.


Opgaande bruine beuk als vredesboom op kerkhof

Dorp (Nazareth)
Aan het vroegere oorlogsmonument, nu Heilig Hartbeeld, staat een oude bruine beuk (Fagus sylvatica 'atropunicea’), aangeplant als vrijheidsboom bij de oprichting van het oorlogsmonument in 1920. De boom heeft een omtrek van 375 centimeter, een takvrije stam van 4,5 meter, en een kruinproject met straal 9 meter.


Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.