Beschermd monument

Klooster- en scholencomplex zusters ursulinen: park en domein

Beschermd monument van tot heden

ID
7146
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/7146

Besluiten

Instituut der religieuzen ursulinen: park en domein
definitieve beschermingsbesluiten: 27-04-2013  ID: 5155

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Beschrijving

Het park en het domein van het Instituut der religieuzen ursulinen te Onze-Lieve-Vrouw-Waver zijn beschermd als monument. De reeds als monument beschermde wintertuin en het gebouwencomplex zijn niet opgenomen in deze bescherming.



Waarden

Het park en domein van het Instituut der religieuzen ursulinen is beschermd als monument omwille van het algemene belang gevormd door de:

historische waarde

in casu architectuurhistorische en cultuurhistorische waarde:
Dit parkdomein, dat onmiddellijk aansluit en hoort bij het beschermde Instituut der religieuzen ursulinen te Onze-Lieve-Vrouw-Waver is in de eerste plaats merkwaardig als een zeldzaam resterende historische getuige van het uitzonderlijke belang van de recreatieve park- en groenaanleg binnen het typisch 19de-eeuwse opvoedingsconcept van het (katholieke) meisjespensionaat De opkomende industrialisatie rond de steden en de aandacht voor moeilijk te onderdrukken en vaak besmettelijke ziektes - zoals tuberculose - zorgde ervoor dat in de betere pensionaten zeer veel aandacht werd besteed aan een aantrekkelijke - maar toch vrij snel bereikbare - landelijke ligging waardoor aan de ouders van de pensionaires de zekerheid werd geboden hun kinderen te laten opvoeden in een gezonde en aangename omgeving met de mogelijkheid tot direct contact met een door de mens kunstig ingeperkte en aangelegde natuur. Een goed begrip van de totstandkoming van de al beschermde gebouwen - uitzonderlijke getuigenissen van een katholieke moderniteit rond 1900 - is dan ook alleen mogelijk als de vroegere synergie tussen deze gebouwen en hun omgeving zo veel mogelijk zichtbaar blijft. Voor het behoud en de instandhouding van dit geheel pleit verder onder meer het feit dat het park en de rest van het domein een sterke economische en pedagogische eenheid vormde met de vroegere activiteiten binnen het nu beschermde gebouwencomplex. Pedagogisch is de band duidelijk aangezien bij de heraanleg van het park in 1910 het concept direct aansloot bij het in de gebouwen gegeven (landbouw)onderwijs. Archiefgegevens en oude prentkaarten tonen zeer duidelijk aan dat het park toen als didactische verzameling en als proeftuin dienst deed. Als zodanig functioneerde het - zowel in binnen- als buitenland - als een model binnen het landbouwonderwijs, zeker na de uitbouw van de modelhoeve en de oprichting van de Hogere Landbouwschool. Op het economische vlak is duidelijk dat een groot deel van het domein in functie stond van gezonde voedselproductie voor de eigen behoeften. De modelhoeve, de overgebleven serres en enkele andere elementen zijn enkel ten volle te begrijpen binnen deze context en vormen daardoor een onmisbare schakel voor het "erfgoedverhaal" van deze site. Het Engelse wandelpark bevat - ondanks de vrij recente ingrepen - nog steeds een bijzonder bomenbestand. Het aansluitende parkbos is waardevol omwille van zijn voorjaarsflora zoals voor beide elementen wordt aangegeven in het Gemeentelijk natuurontwikkelingsplan uit 1996. De veelheid en uiteenlopendheid van de aanwezige 'follies' in rotswerk is zonder meer uniek in de Nederlanden zoals aangegeven in enkele gespecialiseerde studies. Constructies van Blaton-Aubert zijn in Vlaanderen bijzonder zeldzaam en de door hen gebouwde Lourdesgrot is bovendien typologisch bijzonder. Voor de picknickhal en de Bethlehem- en Nazareth-huisjes zijn geen andere vergelijkbare constructies uit de literatuur bekend. Het merendeel van deze constructies en de andere kleinere elementen is vandaag nog in vrij goede staat.

artistieke waarde

Het merendeel van de gebouwde en sculpturale elementen die het domein verrijken stammen uit bekende bedrijven en zijn van hoge technische en artistieke kwaliteit. De calvarie en een belangrijk deel van het aanwezige hekwerk is aan het eind van de 19de eeuw vervaardigd door Van Aerschot uit Herentals, zonder twijfel één van de belangrijkste Vlaamse ijzergieterijen uit de 19de eeuw. De Lourdesgrot uit 1887, maar ook het beeld van de Heilige Jozef en de beide liggende herten in kunststeen zijn bijzondere realisaties van het vooraanstaande Brusselse huis Blaton-Aubert. De unieke picknickhall is niet alleen wat schaalgrootte betreft uitzonderlijk, maar is ook technisch en kwalitatief een bijzondere realisatie van de meer plaatselijke cementrustiekwerker John Mariën & Zoon uit Heist-op-den-Berg waarvan voorlopig geen andere realisaties zijn geregistreerd. Het typische "modelé" van de picknickhal kan dan ook als referentie fungeren om ander, mogelijk anoniem werk van dit bedrijf te identificeren. Ook het Bethlehem- en Nazareth-huisje zijn niet alleen uniek wat concept betreft, maar zijn ook zeldzame gedocumenteerde realisaties van het huis Tondeleir Frères uit Antwerpen. Ook hier kan het typische "modelé" dienen als referentie ter identificatie van ander, anoniem werk. De verzorgde cernentering van de lijstgevels van het "Vinkenhof” ensemble met dienstwoningen is een vandaag zeldzaam geworden getuige van een architecturale decoratietechniek die vooral in het derde kwart van de 19de eeuw populair was.


Aanduiding van

Is de gedeeltelijke bescherming van

Klooster- en scholencomplex zusters ursulinen

Bosstraat 9 (Sint-Katelijne-Waver)
De school en het klooster van de zusters ursulinen te Onze-Lieve-Vrouw-Waver werd opgericht in 1841 onder impuls van pastoor J.B. Verheyden met hulp van zusters uit het klooster van Tildonk. Het park dat onmiddellijk aansluit op de gebouwen is een zeldzame getuige van de park- en groenaanleg binnen het typisch 19de-eeuwse opvoedingsconcept van het meisjespensionaat.


Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.