Beschermd monument

Zwartzustersklooster

Beschermd monument van 05-12-2005 tot heden

ID: 6327
URI: https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/6327

Besluiten

Geografisch pakket Mechelen
definitieve beschermingsbesluiten: 05-12-2005 ID: 4451

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Provincie
Antwerpen: Gemeente
Mechelen: Deelgemeente
Mechelen: Straat
Voochtstraat: Locatie
Voochtstraat 2-4 (Mechelen): Nauwkeurigheid zone
Tot op 15m: Oppervlakte zone
1 442m²: Beschermingsdossiers
4.01/12025/478.1 DA002394 OA003428

Typologie: gevelniskapellen, kapellen (gebouwen en structuren), kloosters, kloostertuinen, Mariabeelden, omheiningsmuren, poorten (bijgebouwen)
Datering: 16de eeuw, eerste helft 19de eeuw
Stijl: traditioneel

Project beschermingsdatabank 2013-2016 (beschermingen: van 01-01-2013 tot 30-06-2016)

Bries, B. (Ontwerper)

Van Craen, Simon (Ontwerper)

Beschrijving

Het zwartzustersklooster is beschermd als monument.

Waarden

Voormalig zwartzustersklooster is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:

historische waarde

In 1463 aanvaardden de Mechelse cellezusters die zich omstreeks 1350 aan de Lange Heergracht hadden gevestigd de leefregel en het zwarte habijt van Sint-Augustinus. In de navolgende eeuwen vervulden zij een religieuze en bij uitstek ook sociale rol via de verzorging van zieken, en met name pestlijders, binnen en buiten de muren van hun stelselmatig uitgebreide klooster. De bijna volledige afbraak van hun verblijf in 1801, in de nasleep van de onteigening door de Franse bezetter, noopte hen tot de zoektocht naar een nieuw onderkomen. In 1804 kochten ze van de familie Van Bors een omvangrijk woonhuis met uitgebreide tuin in de Voochtstraat. De aankoop van het naastgelegen hoekpand met de Bleekstraat in 1824 verleende hen de ruimte een nieuwe kloosterkapel te bouwen, en verenigde twee percelen met een lange, gemeenschappelijke historiek.
De gevelarchitectuur van de kapel en de kloostervleugel in de Voochtstraat is een zeldzaam voorbeeld van religieuze bouwkunst gerealiseerd volgens de richtlijnen die vorst Willem I uitvaardigde gedurende de korte bestaansperiode van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Het bewaard gebleven ontwerp uit 1824 voor de kapel en enkele aansluitende traveeën van de kloostervleugel in de Voochtstraat toont een voor religieuze gebouwen eerder atypische, sobere burgerhuisarchitectuur met lijstgevels en rechthoekige vensteropeningen. Net deze soberheid, waarbij enkel de hoge rondboogvensters in de Bleekstraat de locatie van de -aanvankelijk ook erg sober ingerichte- kapel suggereren, maakt het ontwerp uitzonderlijk. De geknikte inplanting van de kapelgevel ten opzichte van de rooilijn van de Voochtstraat verleent de gevel desondanks enig allure; een doordachte architecturale oplossing voor de opgelegde beperkingen.
Haar unieke karakter ontleent het voormalige zwartzustersklooster verder aan de integratie van het historische woonhuis van de familie Van Bars in de Voochtstraat. De uitbouw van het kloostercomplex omheen de goeddeels behouden, historische structuren van dit pand betekende het behoud van één van de weinige adellijke residenties achter het vroegere Paleis van de Grote Raad, een buurt waar eens vele van haar leden hun verblijfplaats hadden. De indeling van de vleugel aan de Voochtstraat is rechtstreeks in verband te stellen met de verschillende volumes, waaronder een breedhuis en een diephuis met puntgevel, waaruit het voormalige woonhuis is opgebouwd. Dat deze volumes ook hun interne structuren behielden kunnen we afleiden uit de aanwezigheid van talloze bouwelementen waarbij we de houten balkenroosteringen met moerbalken, al dan niet geprofileerde consoles, de geheel of deels behouden houten dakconstructies, restanten van een zijtrapgevel en van een achtergevel en een poortgebouw met houten poort uit 1764 als de voornaamste kunnen noemen. De talrijke 18de-eeuwse deuren met schouderboog- en accoladeboogdecoratie binnen het klooster verwijzen naar de rijkelijke aankleding van het voormalige woonhuis en versterken de architecturale waarde ervan.
De uitbreiding van de oostelijke vleugel met zes traveeën in 1842-1845 liet de bestaande structuren nagenoeg ongemoeid. Om de eenheid te bewaren werd deze extensie sober en functioneel opgevat; interieurelementen als de omvangrijke schouw met marmeren mantel in de eetzaal op het gelijkvloers van de uitbreiding zorgden voor een verrijking van de architectuur.

Aanduiding van

Is de bescherming van