Inventaris
Beschermd cultuurhistorisch landschap

Rijksweldadigheidskolonie Wortel

Beschermd cultuurhistorisch landschap van tot heden

ID
6049
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/6049

Besluiten

Rijksweldadigheidskolonie
definitieve beschermingsbesluiten: 29-06-1999  ID: 3460

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.
Provincie
Antwerpen
Gemeente
Hoogstraten, Merksplas
Deelgemeente
Wortel
Straat
Kolonie, Pampa, Staakheuvel
Locatie
Kolonie, Pampa, Staakheuvel (Hoogstraten)
Nauwkeurigheid zone
Tot op 15m
Oppervlakte zone
5 494 203m²
Beschermingsdossiers
4.03/13014/110.1
DA002119
OA001080

Beschrijving

De bescherming als landschap omvat de Rijksweldadigheidskolonie van Wortel met de bewakerswoningen, de centrale dienst- en huisvestingsgebouwen, de hoeve, de hoofdbewakerswoning en onderwijzerswoningen, de kazerne, het wachthuis en de werkplaatsen.



Waarden

De Rijksweldadigheidskolonie Wortel is beschermd als landschap omwille van het algemene belang gevormd door de:

natuurwetenschappelijke waarde

De aanwezige bossen, heiderelicten en vengebieden zijn biologisch waardevol tot zeer waardevol.
Door zijn uitgestrektheid, zijn grote rijkdom aan biotopen en door zijn relatieve rust heeft het gebied een grote faunistische waarde.
De aanwezigheid van een immens, intact drevenpatroon geeft het gebied een belangrijke dendrologische waarde .

historische waarde

Het is voor het Vlaams Gewest een uniek en intact voorbeeld van de opbouw en de inrichting van een gebied als “vrije” weldadigheidskolonie.

sociaal-culturele waarde

De Rijksweldadigheidskolonie is een concreet, nog intact voorbeeld van de uitvoering van een sociale wetgeving die zijn oorsprong vindt in de periode van de Koninklijke Nederlanden en die verder evolueerde van bij het ontstaan van België. De uitvoering van die wetgeving heeft zijn repercussies naar een specifieke landinrichting gehad die aan de grondslag liggen van het huidige landschapsbeeld. Dat het gebied zelfs een internationale waarde heeft wordt onderstreept door het feit dat ook in Nederland voor de kolonie Veenhuizen de procedure voor een bescherming als gezicht is aangevat en dat een vereniging als Europa Nostra het voorgesteld landschap als een voor Europa belangrijk historisch domein erkent.

esthetische waarde

Dit Kempens landschap heeft door de aanwezigheid van een monumentaal drevenpatroon en door zijn uitgestrektheid, zijn gaafheid en zijn grote rijkdom aan biotopen en door zijn relatieve rust een zeer grote landschappelijke waarde. Door zijn typische inrichting in het kader van een weldadigheidskolonie vormt het een structureel geheel dat nog gaaf bewaard is gebleven.

Aanduiding van

Is de bescherming van

Kolonie Wortel

Wortel (Hoogstraten)
De rijksweldadigheidskolonie werd in 1822 gesticht, met als doel door werkverschaffing de armoede te bestrijden: wegen werden aangelegd, hoeves gebouwd, gronden ontgonnen op de heide. Het project mislukte en werd in 1842 stopgezet. Vanaf 1870 werd de kolonie van Wortel nieuw leven ingeblazen, in het kader van de beteugeling van bedelarij en landloperij. Nieuwe gebouwen werden opgericht. De afschaffing op van de wet op de landloperij in 1993 betekende de opheffing van de rijksweldadigheidskolonie van Wortel. De ankerplaats is een uniek voorbeeld van de inrichting van een gebied als weldadigheidskolonie. Ze wordt gekenmerkt door een karakteristiek gebouwenpatrimonium en een compartimentenlandschap (grote open percelen gras- en akkerland wisselen af met bossen en struwelen, ingebed in een typische drevenstructuur in rastervorm). Plaatselijk komen nog heiderelicten en een paar vennen voor.

Is de omvattende bescherming van

Bewakerswoningen

Kolonie 1-10, 12-15 (Hoogstraten)
Oorspronkelijk alleenstaande gekoppelde huizen in spiegelbeeld, twee bouwlagen onder gemeenschappelijk zadeldak; inspringende aanbouw van één bouwlaag onder zadeldak.

Centrale dienst- en huisvestingsgebouwen

Kolonie 17 (Hoogstraten)
Het symmetrisch opgebouwd gebouwencomplex rondom de omvangrijke binnenplaats, het bewaard koorgedeelte van de voormalige kapel en de werkplaatsen dateren van de periode 1880-1898.

Hoeve

Kolonie 33-37, 41-43 (Hoogstraten)
Grootschalig landbouwbedrijf opgebouwd rondom een immens erf met centraal grasplein, beplant met jonge bomen en afgeboord door een verharde omloop.

Hoofdbewakerswoning en onderwijzerswoningen

Kolonie 18, 21-22, 24 (Hoogstraten)
Oorspronkelijk vrijstaande enkelhuizen van drie traveeën en twee bouwlagen onder overkragend zadeldak op diepe percelen met al dan niet omhaagde voortuin en achtertuin met moestuin en/of boomgaard.

Kazerne

Kolonie 32 (Hoogstraten)
Schuin tegenover de noordzuid-as georiënteerd gebouw, opgetrokken circa 1893 naar opdracht van Chambert en tot circa 1914 dienst gedaan als kazerne.

Wachthuis

Kolonie (Hoogstraten)
Wachthuisje van de toezichters voor de tram, gelegen op het kruispunt van twee dreven.

Werkplaatsen

Kolonie (Hoogstraten)
Werkplaatsen/ateliers, gelegen ten zuiden van het centraal complex.

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.