Beschrijving
De bescherming omvat de kasteelsite Ter Lenen met de onmiddellijke omgeving bestaande uit toegangshekken en -dreef, tuin, akker- en weiland.
Waarden
De kasteelsite Ter Lenen met inbegrip van de directe omkadering gevormd door toegangshekken en -dreef, tuin, akker- en weiland is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
historische waarde
voormalige hoeve van de nabijgelegen cisterciënzerinnenabdij van Oriënte (circa 1234-1798) die ze samen met ruim 60 hectare akker- en weiland in 1240 had aangekocht van Rolin de Lare, na de Franse Revolutie opgekocht door de welstellende Zoutleeuwse familie Coenen die het complex in opeenvolgende fasen van 1820 tot circa 1900 vrijwel volledig vernieuwde en uitbreidde tot een imposante en stijlvolle herenboerderij- annex brouwerij en stokerij, die met een areaal van rond de 130 hectare tot de grootste landbouwbedrijven van de streek behoorde.
Architectuurhistorisch vormt het in een opschrift en een chronogram 1820 gedateerde kasteel van Ter Lenen met zijn karakteristiek geblokt silhouet - een sokkelvormend, natuurstenen souterrain met twee bouwlagen en een mezzanino onder een overkragend schilddak - en symmetrische ordonnantie met licht geaccentueerde, centrale inkompartij een mooie illustratie van een vroeg 19de-eeuws neoclassicistisch landhuis. Het werd vermoedelijk tijdens het laatste kwart van de 19de eeuw verfraaid wat zich inwendig onder meer vertaalt in een plastische, eclectisch getinte stucdecoratie. Daarnaast getuigen de 19de-eeuwse witgeschilderde bakstenen hoevegebouwen met schild- en zadeldaken van een verzorgde neoclassicistische vormgeving gekenmerkt door een met blindbogen, spaarvelden, pilasters en lisenen verlevendigde gevelarchitectuur en door een opmerkelijk perspectief van in één as liggende, opeenvolgende poortdoorgangen.
Typologisch vormt Ter Lenen een opmerkelijk en goed bewaard voorbeeld van een 19de-eeuwse herenboerderij waarbij het gemonumentaliseerde, als een landhuis opgevatte woonhuis in combinatie met het voornamelijk rond twee binnenkoeren uitgebouwde omvangrijke hoeve- en brouwerijcomplex met daarnaast een vrijstaande langsschuur en open berging getuigen van de ingrijpende, sociaal-economische wijzigingen na de Franse Revolutie.
De authenticiteit van de kasteelsite wordt nog verstrekt door een kwaliteitsvolle, historisch-karakteristieke omkadering gevormd door akker- en weiland doorsneden door de Melsterbeek, een door hekwerk gemarkeerde toegangsdreef, een grillig-langgerekte vijver als relict van een vroeg landschappelijke aanleg en tenslotte de dikste zomereik met witgemarmerd blad (2,79 meter) van België die samen met enkele struiken en een vederesdoorn met geel gerand blad de resten vormen van een symmetrische sierbeplanting op een kunstmatig heuveltje van circa 1900.