Beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek

Omgeving kerkdorp en landgoed Vicogne

Beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek van tot heden

ID
14956
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/14956

Besluiten

Ensemble van Sint-Petruskerk, pastorie en landgoed Vicogne
definitieve beschermingsbesluiten: 23-12-2016  ID: 14379

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Beschrijving

Deze bescherming betreft het kerkdorp Nieuw-Stuivekenskerke met kerk, kerkhof, pastorie en het landgoed Vicogne, alsook de weiden en akkers in de onmiddellijke omgeving ervan.

Het beschermingsdossier motiveert de afbakening als volgt: "De openheid van het gebied, de visuele ervaring van de ensemblewaarde tussen bebouwing en open gebied, en de typische afboording door grachten in het poldergebied werd als uitgangspunt voor de afbakening van het dorpsgezicht genomen. Het dorpsgezicht omvat het grootste deel van de dorpsbebouwing, met uitzondering van de bebouwing ten noorden en ten oosten van de monumentencluster kerk met kerkhof en pastorie. De archeologische sporen van de oude abdijhoeve worden expliciet meegenomen in de afbakening. De site van het landgoed Vicogne is als "site met walgracht" opgenomen in de Centrale Archeologische Inventaris, CAI 73106. De loods ten zuiden van het volume van Viconiastraat nrs. 20-22-22A en de villa Viconiastraat nr. 18A met vrijstaande garage hebben geen erfgoedwaarde. De uitbating van de loods als handel in landbouwvoertuigen kan, voor zover de stedenbouwkundige randvoorwaarden vervuld zijn, verdergezet worden. De woonfunctie van de villa kan, voor zover de stedenbouwkundige randvoorwaarden vervuld zijn, verdergezet worden. Voor bepaalde, voor de rest van het dorpsgezicht toelatingsplichtige, handelingen aan deze loods hoeft geen toelating gevraagd te worden."

  • Onroerend Erfgoed, digitaal beschermingsdossier 4.001/32003/148.1, Wederopbouwdorp Nieuw-Stuivekenskerke (P. VANNESTE, 2015).


Waarden

De omgeving van het kerkdorp en het landgoed Vicogne is beschermd als dorpsgezicht omwille van het algemeen belang gevormd door de:

stedenbouwkundige waarde

Door zijn ligging midden de weides van de IJzerpolders beheerst het heropgebouwde kerkdorp de horizontale skyline. Het beeld wordt bepaald door drie opvallende geelbakstenen gebouwen in het vlakke polderlandschap: de kerk met ranke torenspits, de pastorie en het landgoed Vicogne. Het slanke silhouet van de kerktoren kondigt van ver het dorpje Nieuw-Stuivekenskerke nabij de IJzer aan. Het kerkhof vormt een beeldbepalende en verbindende ruimte in de dorpskern, die op veel plaatsen reeds uit het Vlaamse dorpsbeeld verdwenen is. Net als het vooroorlogse dorp dat hier circa 1870 opgericht werd bij de Kloostermolen, is het heropgebouwde Nieuw-Stuivekenskerke erg klein. Rondom het monumentale ensemble van kerk, kerkhof en pastorie werden in de wederopbouwperiode slechts twee lage woningen (her)bouwd: de herberg "In de Vicogne" en de maalderij bij de vroegere herberg "Veurne Ambacht". Deze gebouwen dragen bij tot de coherentie van het gebouwenweefsel van het kerkdorp. De Kasteelhoevestraat verbindt het kerkdorp met het landgoed Vicogne. De gebouwen van het landgoed zijn gelegen op een uitgekiende zichtas, waardoor een sterke visuele re latie ontstaat tussen de Kasteelhoevestraat, de gekasseide erfoprit met inrijpoort en kapel, het landhuis met poortdoorrit en het erf met nutsgebouwen. Het zuidelijke deel van het dorpsgezicht wordt beheerst door dit landgoed. Het monumentale gebouwenensemble uit de wederopbouwperiode is nog steeds gelegen binnen het tracé van de historische dubbele walgracht. De nog deels omwalde vroegere abdijsite wordt geaccentueerd door een bomengordel en een boomgaard . Het omliggende open gebied gaat terug op de historische huisweides en akkers. De Kasteelhoevestraat, tussen het dorp en het landgoed, wordt gemarkeerd door de imposante inrijpoort. De oude, westelijke toegangsdreef naar de abdijsite Vicogne, is afleesbaar in de perceelstructuur en -randbegroeiing .

historische waarde

Stuivekenskerke, gelegen in de IJzerpolders, wordt gekenmerkt door een hoge historische gelaagdheid, die teruggaat op de 12de-eeuwse inpoldering van de IJzervlakte en de stichting van een abdijhoeve door de Norbertijnen van Vicogne. De door Diederik van de Elzas (1128-1168) in bescherming genomen schaapskooi groeide uit tot een imposante landbouwuitbating, waarvan delen van de historische walgracht en de archeologische context bewaard zijn. Aan de rand van deze uitbating werd in de vroege 13de eeuw de parochie Stuivinskerke gesticht. Circa 1572 werd hier de imposante kerktoren met bakstenen spits gebouwd. Rond 1870 werden de kerk en het dorp verschoven: omdat de oude kerk voor een deel van de inwoners te veraf gelegen was, nam burgemeester, provincieraadslid en herenboer Jean-Baptiste De Grave het initiatief om een nieuwe kerk te bouwen nabij zijn landgoed, de vroegere abdijhoeve Vicogne, en meer bepaald bij de Kloostermolen. Van dan af bestond Stuivekenskerke uit het gehucht Oud-Stuivekenskerke - met 16de-eeuwse kerktoren - en het nieuwe kerkdorp Nieuw-Stuivekenskerke, nabij het landgoed. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd Stuivekenskerke volledig verwoest. Bij de wederopbouw werd de 16de-eeuwse toren van Oud-Stuivekenskerke heropgetrokken bij de kerk in Nieuw-Stuivekenskerke, als een ijkpunt uit de skyline van het vooroorlogse dorp. De in 1924-1927 gereconstrueerde westtoren brengt samen met de als oorlogsrelict beschermde voet van de oude toren de oude dorpskern in herinnering. Het ensemble van geselecteerde graftekens vormt een belangrijke getuige van de dorpsgeschiedenis. De elektriciteitscabine bij de toegang tot het landgoed Vicogne getuigt van de uitbouw van een landelijk distributienetwerk in het interbellum.

culturele waarde

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd Stuivekenskerke volledig verwoest. Het herbouwde dorp, met kerk, kerkhof, pastorie en landgoed Vicogne, vormt een belangrijke getuige van de Groote Oorlog, die de frontstreek jarenlang in zijn greep hield, en voor Europa een culturele breuk met het optimisme van de " lange 19de eeuw" inluidde.


Aanduiding van

Is de bescherming van

Kerkdorp Nieuw-Stuivekenskerke

Kasteelhoevestraat, Stuivekenskerkestraat, Viconiastraat (Diksmuide)
Stuivekenskerke is vandaag een landelijk dorp met zeer verspreide hoevebouw en drie kleine bewoningskernen.

Is de omvattende bescherming van

Boerenwoning

Viconiastraat 20-22, 22A (Diksmuide)
Naar de straat georiënteerde boerenwoning uit de jaren 1920 met aanpalende stallen, naar ontwerp van C. Van Elslande.


Elektriciteitscabine bij de toegang tot het landgoed Vicogne

Kasteelhoevestraat (Diksmuide)
Het betreft een hoog, rechthoekig volume in oranje-gele sierbaksteen, gevat onder betonnen dak met uitkragende luifel, vermoedelijk uit de jaren 1920-1930.


Landgoed Vicogne

Kasteelhoevestraat 2 (Diksmuide)
Het landgoed Vicogne met bijzonder verzorgd landhuis en een aansluitende hoeve-uitbating werd in 1924-1925 heropgebouwd naar ontwerp van de Veurnse architect Camille Van Elslande. De Kasteelhoevestraat vormt de dreef naar het landgoed, en is gelegen in de as van de toegangspoort. De site gaat terug op het vroegere kloosterdomein van de Noord-Franse abdij van Vicogne.


Naamsteen Vicogne voorpost

Kasteelhoevestraat (Diksmuide)
Naamsteen, in 1984 opgericht op initiatief van de provincie West-Vlaanderen, ter herinnering aan de Duitse voorpost die bij de Vicogne was ingericht tijdens de Eerste Wereldoorlog.


Parochiekerk Sint-Pieter met kerkhof

Stuivekenskerkestraat (Diksmuide)
De georiënteerde parochiekerk met omringend kerkhof werd heropgebouwd in 1924-1927. De kerk met voorgeplaatste westtoren, die een reconstructie is van de 16de-eeuwse toren van Oud-Stuivekenskerke, is opgebouwd uit een pseudo-basilicaal schip van vier traveeën en een recht afgesloten koor van twee traveeën, met aansluitend onder andere doopkapel en sacristie. De geelbakstenen kerk is afgedekt door leien zadel- en schilddaken. Het ommuurde, rechthoekige kerkhof is toegankelijk via ijzeren poortjes met geometrisch motief, gevat tussen bakstenen pijlers onder ezelsrug. De graftekens dateren vanaf het einde van de 19de eeuw; er is ook een heldenhuldezerkje aanwezig.


Pastorie

Stuivekenskerkestraat 2 (Diksmuide)
Voormalige pastorie in voortuintje met laag bakstenen muurtje met pijlers onder bolvormige bekroning. Na de Eerste Wereldoorlog heropgebouwd naar ontwerp van architect Camille Van Elslande (Veurne).


Vrijstaand burgerhuis

Kasteelhoevestraat 1 (Diksmuide)
Vrijstaand burgerhuis. Heropgebouwd in de jaren 1920, zie inslag van de regionale baksteenarchitectuur onder meer aandaken, schouderstukken en vlechtingen. Links Marianisje als aedicula.


Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.