Inventaris
Beschermd monument

Bastion V

Beschermd monument van tot heden

ID
11059
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/11059

Besluiten

Militaire constructies
definitieve beschermingsbesluiten: 04-12-2003  ID: 4128

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.
Provincie
Oost-Vlaanderen
Gemeente
Dendermonde
Deelgemeente
Dendermonde
Straat
Leopoldlaan
Locatie
Leopoldlaan 10-12, 12A (Dendermonde)
Nauwkeurigheid zone
Tot op 15m
Oppervlakte zone
48 476m²
Beschermingsdossiers
DO002229
OO002798

Beschrijving

De bescherming omvat bastion V, met laboratorium, kazemat, holtraversen, deels gekasseid terreplein, aarden wal én aanpalende hoofdgracht met rest van lunet met brugpijlers en kruitmagazijn.



Waarden

De lijst van de beschermenswaardige objecten of ensembles omvat bewaarde militaire constructies in de groene gordel met wallen en grachten rondom de stad en een tweetal vooruitgeschoven batterijen op het grondgebied van Sint-Gillis-bij-Dendermonde aangelegd in de Hollandse en Belgische periode die representatief zijn voor het militair archeologisch patrimonium van de fusie Dendermonde. Deze objecten vertonen voldoende intrinsieke kwaliteiten qua cultuur-, architectuur- en historische betekenis en qua authenticiteit, representativiteit, zeldzaamheid of gaafheid om het algemeen belang te verantwoorden. De historische waarde wordt bepaald door de historische context van Dendermonde als vestingstad, evoluerend van een laatmiddeleeuwse versterkte stad tot een gebastioneerde vesting, gedurende tien eeuwen wat een uitzonderlijk geschiedkundig gegeven is. Slechts tweemaal werd de stad van haar vestingstatuut ontnomen maar telkens werd ze omwille van haar strategische ligging weer in de verdedigingsgordel opgenomen.

De historische waarde, meer bepaald de architectuurhistorische en militairhistorische waarde wordt bepaald door: De militaire gebouwen en de verdedigingsgordel werden grotendeels opgetrokken of herbruikt in de Hollandse periode. Het werd één van de laatste vestingen volgens het oud-Nederlands gebastioneerd stelsel,onder leiding van kapitein-ingenieur Alewyn aangelegd tussen 1822 en 1830, waarbij een vesting rondom de stad evenals monumentale bouwwerken verspreid in de stad werden opgericht. In de Belgische periode werd de vesting verder uitgebreid, waardoor Dendermonde een uitzonderlijk voorbeeld van militaire architectuur in Vlaanderen is. Dendermonde is geen typevoorbeeld van een aangelegde vesting volgens een geometrisch polygoonpatroon. De vesting kwam tot zijn definitief uitzicht door opeenvolgende aanpassingen en evoluties, rekening. houdend met de bestaande morfologie en historische verdedigingsstructuur. Door geldgebrek kon men de nieuwste aanpassingen na 1870 niet uitvoeren, waardoor Dendermonde een uniek tijdsdocument van de bakstenen vestingbouw is. Dendermonde is bovendien tot de declassering bij Koninklijk Besluit in 1906, die door de Eerste Wereldoorlog pas in de jaren 1930 effectief werd gerealiseerd, een echte vesting geweest, alwaar de stad met de ganse bevolking inclusief de er gelegerde militairen door een systeem van verdedigingswerken werd omsloten.

Geheel van laboratorium, kazemat, holtraversen, van voormalig Bastion V, met inbegrip van deels gekasseid terreplein, aarden wal én aanpalende hoofdgracht met rest van lunet met brugpijlers en kruitmagazijn eertijds horende bij de Brusselse poort, met uitsluiting van de hedendaagse constructies is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:

artistieke waarde, historische waarde, industrieel-archeologische waarde, sociaal-culturele waarde

historische, in casu militairhistorische en archtiectuurhistorische, industrieel-archeologische, sociaal-culturele, in casu sociaal-historische en artistieke waarde: De site van Bastion V wordt gekenmerkt door een continu gebruik, gaaf bewaard en uniek samengaan van een in de Hollandse periode aangelegde vesting met aanpassingswerken uit de Belgische periode. Als onderdeel van de vestingswal met gracht en voorgracht is het een goed bewaard gebleven voorbeeld van de evolutie binnen de militaire architectuur in Dendermonde.
De kazemat opgetrokken tussen 1857 en 1879 en bestemd als kruit-en projectielmagazijn geldt als gaaf voorbeeld van de bakstenen vestingbouw uit de Belgische periode. Het betreft een constructie van steekboogvormige gewelven met verschillende dieptes en verspringende achtergevels die nog steeds ingebouwd is in de aarden wal en waarvan ook de achterliggende holtraversen behouden bleven.
De kleine aanpassingen door de bestemmingswijzigingen na de declassering bij Koninklijk Besluit van 1906 (maar pas effectief gerealiseerd in de jaren 1930) doen geen afbreuk aan de architectuurhistorische waarde van deze kazemat.
Het laboratorium in het midden van het voormalig gekasseid 'terreplein' van bastion V dateert in oorsprong uit de Hollandse periode (1829). In dit gebouw werden patronen gemaakt en werd het kruit getest. In de 19de en 20ste eeuw werd het ingekort tot het huidig volume en voorzien van huidig uitzicht. Het voormalig laboratorium bevindt zich in de historische site en maakt er een wezenlijk onderdeel van.
Deze watertoren is door de opvallende ligging op de voormalige militaire site aan de rand van de stad, én door zijn bouwgeschiedenis en esthetische vormgeving een waardevolle getuige van een historische evolutie in de uitbouw van de drinkwatervoorziening in België, die tijdens het interbellum met aangepaste middelen versneld werd verdergezet. De watertoren vormt een visueel baken in de omgeving met sterk beeldbepalend karakter in de Dendermondse stedelijke context.

De watertoren, ontworpen in 1923 en gerealiseerd in 1924, is een goed voorbeeld van het type DI (Intzekuip, gesteund door acht betonnen balken onderling verbonden door dwarsbalken). In het onderhavig geval uitgevoerd volgens de volledig in beton uitgevoerde bouwwijze "Monnoyer", typisch voor de kwestieuze bouwperiode, met door boogvelden en balustrade gekenmerkte volledig betonnen kop. De watertoren bezit daarenboven vanuit architecturaal oogpunt een opvallende eenheid.
De watertoren is gesitueerd in een opvallende stedelijke context met monumentale waarde, in casu een militaire site. Deze site is illustratief voor een unieke historische continuïteit inzake de opeenvolging van functies van openbaar en militair nut op éénzelfde plaats.

Aanduiding van

Is de bescherming van

Bastion V, met laboratorium, kazemat en watertoren

Leopoldlaan 10-12, 12A (Dendermonde)
Geheel van laboratorium, kazemat, holtraverse met watertoren, deels gekasseid terreplein, aarden wal én hoofdgracht met rest van lunet met brugpijlers en kruitmagazijn. Van de aarden wallen van het Bastion V zijn nog belangrijke, zij het met bomen en struikgewas begroeide resten bewaard.

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.