Vastgesteld landschapsatlasrelict

Polygoonbos en Reutelbeekvallei

Vastgesteld landschapsatlasrelict van tot heden

ID
10452
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/10452

Besluiten

Polygoonbos en Reutelbeekvallei
vaststellingsbesluiten: 04-07-2013  ID: 5200

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van vaststellingen vind je op onze website.

Beschrijving

Het Polygoonbos en de Reutelbeekvallei zijn vastgesteld in de landschapsatlas.



Waarden

natuurwetenschappelijke waarde

De natuurwetenschappelijke waarde wordt gevormd door de dominante aanwezigheid van een zuidwest-noordoost gerichte heuvelrug als gevolg van tertiaire, erosiebestendige kleiige lagen en kwartaire grindafzetting (Terras van Kruishoutem), tevens waterscheidingskam tussen Leie- en IJzerbekken. De specifieke geologische opbouw met afwisseling van tertiaire zandige en kleiige lagen resulteert in bronniveaus op verschillende plaatsen. De ondiepe, weinig doorlatende lagen veroorzaken tijdelijk stuwwater. Door terugschrijdende bronerosie wordt de heuvelkam versneden tot een golvende helling met afwisselend interfluviale ruggen en valleitjes.

Er zijn relaties tussen reliëf, hydrologische omstandigheden en bodem enerzijds en (historisch) grondgebruik anderzijds: langdurig bos op marginale gronden en steile flanken; grasland op steile valleiflanken en fragmentair ook in natte beekdalen en op kleibodems, akkers op beter bewerkbare en van nature meer vruchtbare plekken. Het langdurig stabiel grondgebruik in combinatie met specifieke abiotische condities wordt weerspiegeld in specifieke, ecologisch waardevolle habitats en flora (bos met oud-bosplanten en heiderelicten, mesotroof elzenbroekbos, licht bemeste, natte graslanden).

Vooral de Polygonebeek, een vertakking van de Reutelbeek, heeft nog een bochtige loop die door beekbegeleidende begroeiing van (knot)bomen, struikgewas en kleine bosjes wordt benadrukt. Deze beekbegeleidende, vaak kwelbeïnvloede bosjes hebben een specifieke vochtminnende, waardevolle flora.

historische waarde

De historische waarde wordt bepaald door de aanwezigheid van bos, als deel van een ooit veel uitgestrekter bebost gebied, dat quasi de volledige ankerplaats domineerde in de 18de en eerste helft 19de eeuw, en mogelijk ook voordien. Deze situatie was waarschijnlijk het gevolg van zowel de eigendomssituatie (augustijnerabdij van Zonnebeke (1112-1797)) als de invloed van de abiotische omstandigheden op de keuze van grondgebruik (marginale gronden voor landbouw).

De voormalige abdijbossen werden tijdens het Frans bewind ingelijfd bij het staatsdomein en onder het Hollands bewind (1815-1830) verkaveld en te koop gesteld. Van de vijf kavels werd één veelhoekige kavel niet verkocht, die tot vandaag staatseigendom bleef: het Polygoonbos. Het is het enige grote restant van het 18de eeuwse uitgestrekte bosgebied op de heuvelrug. Het huidige bos is het resultaat van heraanplant met vooral naaldhout na de vernieling in de Eerste Wereldoorlog en een recentere bosbouwvisie (multifunctioneel bos). Gedurende de 19de eeuw kende een klein, centraal gelegen deel van het bos een militair gebruik, waarvan nu nog relicten aanwezig zijn: de Doeldreef en de schietheuvel ‘Den Doel’ als herinnering aan een voormalige schietbaan. De schietheuvel werd na de Eerste Wereldoorlog hersteld en opgenomen in het Buttes New British Cemetery dat samen met het aangrenzende en veel kleinere Polygon Wood Cemetery en de verschillende oorlogsrelicten herinneren aan de gevechten in deze omgeving. Ten noorden van ‘Den Doel’ ligt een depressie die ontstaan is door het uitgraven van grond voor het opwerpen van deze heuvel. Enkele schaarse interbellumwoningen en hoeves herinneren aan de wederopbouw van de streek.

Het weggehucht Reutel vormt een nog goed herkenbaar midden 18de-eeuws – medio 19de-eeuws nederzettingspatroon langs de Oude Kortrijkstraat en Oude Wervikstraat (weggehucht, met mogelijke toevoeging van elementen van rijnederzetting, nabij het kruispunt van beide straten: de Reutel, elders schaars verspreide bewoning). Het geometrisch wegenpatroon in het noordoosten, op de heuvelrug, vormt een herinnering aan het 18de-eeuwse en mogelijk oudere, drevenpatroon rond het voormalige kasteel van Beselare. De Oude Kortrijkstraat en de Oude Wervikstraat volgen, als middeleeuwse verbindingen en belangrijke verkeersassen tussen Ieper en Kortrijk en tussen Wervik en Zonnebeke (Brugge?), de meest strategische hoogtes respectievelijk op de zuidflank van de heuvelrug en op de noord-zuidgerichte interfluviale rug. Een deel van het tracé van de Oude Kortrijkstraat vormt ook de parochiegrens tussen Geluveld en Zonnebeke. Mogelijk gaan beide tracés ook terug op Romeinse wegen. Het belang van deze wegen wordt benadrukt door de andere historische wegen die hierop aantakten (onder meer dreef naar abdij van de Nonnenbossen en het kasteel van Beselare).

esthetische waarde

De esthetische waarde wordt bepaald door de door beken versneden zuidgerichte flank van de heuvelrug waarbij deze visueel-ruimtelijk gecompartimenteerd wordt in een afwisseling van valleien en tussenliggende ruggen. Het glooiend reliëf van de heuvelrug zorgt voor verrassende doorkijken naar en vergezichten op de Reutelbeekvallei, de heuvelrug van Geluveld en de Leievallei. Hier en daar zijn er verschillende markante terreinovergangen bijvoorbeeld de westflank van Beselare-berg en de diepe insnijdingen van de Polygonebeek. Het Polygoonbos benadrukt de heuvelrug. In de noordelijke helft van het deelgebied volgen veel onverharde wegen een strak geometrisch patroon enerzijds het gevolg van rationele bosbouw met naaldhout (Polygoonbos) anderzijds het resultaat van de aanleg van dreven rond het voormalige kasteel van Beselare. De lage bebouwingsdichtheid, de afwezigheid van grote verkeerswegen en de gaafheid van hydrografie en reliëf geven de ankerplaats een grote esthetische meerwaarde. Het Buttes New British Cemetery en het 5th Australian Division Memorial hebben door hun authenticiteit, monumentale vormgeving en ligging een artistiek-landschappelijke waarde.

sociaal-culturele waarde

De sociaal-culturele waarde wordt getypeerd door de historische aanwezigheid van een café in het gehucht Reutel dat zowel getuigt van het historisch ontstaan van het gehucht op de kruising van twee belangrijke verkeerswegen (weggehucht) als van de rol die de herberg zelf speelde als rustplaats voor rondreizende lieden (en hun paarden) en in het sociaal-culturele leven (ontmoetingsplaats, ontspanning,...). De oorlogserfenis van de ‘Ieperboog’ geeft het landschap een bijzondere herinnering- en belevingswaarde waardoor jaarlijks vele duizenden bezoekers worden aangetrokken. Het Eerste Wereldoorlogstoerisme en meer en meer ook de beleving van het platteland draagt bij aan de sociaal-culturele waarde van het gebied. In de ankerplaats zijn in dit opzicht vooral de twee begraafplaatsen en de relicten van militaire infrastructuur in het Polygoonbos een trekpleister. Het draagt samen met de andere oorlogssites en musea in de buurt (Zonnebeke en Ieper) bij tot de beleving van en herinnering aan het oorlogsverleden. Het huidige landschap is echter in aanzienlijke mate het resultaat van de wederopbouw na de Eerste Wereldoorlog (1920-1924). Het betreft niet alleen huizen en andere gebouwen maar ook de inrichting en het herstel van het platteland zelf. Het Polygoonbos werd nagenoeg volledig heraangeplant in deze periode. Het bouwkundig erfgoed dat volgens de wederopbouwarchitectuur werd opgericht heeft een historische en een sociaal-culturele betekenis, enerzijds als uitdrukking van de historische tijdsgeest, anderzijds als hedendaagse herinnering aan de na-oorlogse periode.

ruimtelijk-structurerende waarde

De ruimtelijk-structurerende waarde uit zich door het natuurlijk reliëf en in het bijzonder door de zuidwest-noordoost georiënteerde vallei. De heuvelrug zorgt voor een visuele begrenzing in noordelijke richting van de ankerplaats en wordt hierbij nog geaccentueerd door het Polygoonbos. De heuvelrug vormt tevens de waterscheiding tussen het Leie- en het IJzerbekken. Het oudste wegenpatroon wordt door het reliëf gedicteerd: de Oude Wervikstraat en de Poezelhoekstraat in noord-zuidrichting over de heuvelrug en de Oude Kortrijkstraat halfweg de zuidflank van de centrale heuvelrug in oost-west richting. Het merendeel van de bewoning is langs deze historische wegen tot ontwikkeling gekomen.


Aanduiding van

Is de vaststelling van

Polygoonbos en Reutelbeekvallei

Beselare, Geluveld, Zonnebeke (Zonnebeke)
Dit gebied omvat het Polygoonbos met de nabijgelegen militaire begraafplaatsen, het weggehucht Reutel en de vallei met de bovenloop van de Reutelbeek met onder meer enkele restanten van het vroegere Reutelbos en het Vijverbos. Nabij de waterscheidingskam komen brongebieden voor. Het Polygoonbos of Doelbos heeft een lange geschiedenis als deel van een voormalig abdijbos en later staatsdomein met schietheuvel. Een groot deel van het gebied behoorde tot het frontgebied van de Eerste Wereldoorlog. Er komen meerdere oorlogsgedenktekens, militaire begraafplaatsen en bunkers voor. Het huidige bos is het resultaat van heraanplant met vooral naaldhout na de oorlogsvernieling. Vanop de heuvelrij zijn er talrijke vergezichten.


Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.