Vastgesteld landschapsatlasrelict

West-Vlaamse heuvels en omgeving

Vastgesteld landschapsatlasrelict van tot heden

ID
10451
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/10451

Besluiten

West-Vlaamse Heuvels en omgeving
vaststellingsbesluiten: 22-02-2013  ID: 5125

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van vaststellingen vind je op onze website.

Beschrijving

Het gebied van de West-Vlaamse heuvels en omgeving is vastgesteld in de landschapsatlas.



Waarden

natuurwetenschappelijke waarde

De natuurwetenschappelijke waarde van de ankerplaats wordt bepaald door de specifieke geologisch-bodemkundige gesteldheid en de uitgesproken geomorfologische kenmerken als resultaat van landschapsgenetische processen. De herkenbare relaties tussen de fysische, historische en natuurlijke structuur in het landschap heeft tevens een belangrijke informatieve wetenschappelijke waarde. De verscheidenheid aan geologische formaties ligt aan de basis van het reliëfrijke landschap. De ijzerhoudende zandsteen op de heuveltoppen van de West-Vlaamse heuvels beschermde de toppen tegen erosie. Deze getuigenheuvels van de voormalige Diestiaanzee vormen een geologische typelocaliteit.

De geologische en bodemkundige verscheidenheid van deze ankerplaats vertaalt zich in een leesbaar landschap opgebouwd uit zuidwest-noordoost georiënteerde heuvels en valleien. De sterke lithologische verscheidenheid van zand- en kleilagen in een uitgesproken topografie heeft geleid tot differentiële erosie en een uitgesproken landschapsdiversiteit gekenmerkt door het voorkomen van talrijke bronniveaus, amfitheatervormige dalhoofden, kwel- en stuwwatergronden, asymmetrische valleien en meanderende waterlopen, taluds, holle wegen en graften.

De grote abiotische variatie reflecteert zich in een grote biologische rijkdom en diversiteit. Kenmerkend is de uitgesproken soortenrijkdom van oud bos-indicatoren en autochtone bomen en struiken, welke uniek zijn voor West-Vlaanderen en van algemeen belang op Vlaams niveau. Daarnaast kent het gebied een grote variatie aan bostypes gaande van bronbos over beekbegeleidend bos, hellingbos tot plateaubos. Ter hoogte van de in het gebied voorkomende bronniveaus treft men waardevolle moeras- en graslandvegetaties aan. De aanwezigheid van grote en kleine bossen met gevarieerde bodemsamenstelling en de rijkdom aan kleine landschapselementen bieden extra schuil- en voedselgelegenheden voor tal van vogels, vlinders en kleine zoogdieren.

historische waarde

De historische waarde van de ankerplaats wordt voornamelijk bepaald door de zeer oude nederzettingsgeschiedenis van het gebied. Talrijke archeologische sporen en artefacten wijzen op de grote dichtheid en continuïteit van nederzettingen welke teruggaan tot de vroege steentijd. De bouw van een heuvelfort op de Kemmelberg in de late ijzertijd als residentie van Keltische aristocratische heersers wijzen op de intensiteit en hoge maatschappelijke status van de Keltische bewoning in deze streek. De aanleg van de heirbanen Boulogne – Keulen en Kassel – Doornik respectievelijk ten noorden en ten zuiden van de Kemmelberg in de Romeinse tijd evenals de aangetroffen Gallo-Romeinse sporen waaronder het brandrestengraf op de Galooie-mote en een muntenschat te Wulvergem verwijzen naar een permanente bewoning in het gebied. De ‘dries’ te Kemmel, als relict van een gemeenschappelijke drink- en verzamelplaats voor het vee van de Frankisch-Merovingische periode, is een mooi bewaard voorbeeld van middeleeuwse dorpsontwikkeling. Ook in Nieuwkerke, Dranouter en Westouter zijn deze oude dorpsstructuren nog herkenbaar. De dorpskom van Reningelst is ontstaan vanuit de motteversterking met neerhof waarop in de 12de eeuw een kasteel en kasteelhoeve werd gebouwd. Verder treft men nog enkele 18de-eeuwse hoeves met walgracht aan met ruime huiskavels. De ankerplaats kent tevens een grote cultuurhistorische waarde door het voorkomen van relicten van historisch grondgebruik, in bijzonder de relicten van historische bebossing, de grote soortenrijkdom van oud-bosindicatoren en autochtone bomen en struiken en de beek- en bronbegeleidende graslanden. De huidige bossen vormen een restant van het voormalige en grotere boscomplex op de heuvelrij en komen grotendeels overeen met de 18de-eeuwse middelhoutbossen. Het voorkomen van oude hakhoutstoven verwijzend naar een zeer oud hakhoutbeheer evenals het voorkomen van relicten van het vooroorlogse bocagelandschap (plakhagen en kruishagen), zijn bepalend voor de cultuurhistorische waarden van de ankerplaats.

De vele oorlogsgedenktekens, militaire begraafplaatsen, bunkers en schuilplaatsen, kraters,… herinneren aan het strategische belang en de wapenfeiten van deze heuvelachtige streek tijdens de Eerste Wereldoorlog en hebben bijzondere militair-historische en architecturale erfgoedwaarden. De ankerplaats maakte tot het voorjaar van 1918 deel uit van het geallieerde hinterland, waar tal van infrastructuren (kampementen, (smal)spoorlijnen en dergelijke meer) werden uitgebouwd ten behoeve van de militairen. Omwille van de totale verwoesting is alle bebouwing in de ankerplaats, uitgezonderd te Reningelst, uit de wederopbouwperiode na 1920. Het wederopgebouwde gebouwenbestand is gebaseerd op de traditionele structuur en planindeling van de 19de eeuw. Dikkebusvijver is een relict van een waterspaarbekken rond Ieper, vermeld in 1320, ter bevoorrading van drinkwater en voeding van de vestinggrachten. De vijver verwijst naar de middeleeuwse waterbevoorrading van Ieper en heeft bijgevolg historische waarde, de Vaubantoren maakt deel uit van de Ieperse stadsvesting en heeft historische en industrieel-archeologische erfgoedwaarde.

Het voorkomen van grenspalen in deze ankerplaats geeft duiding van de historische grenswijzigingen in 1779-1780 en in 1819. Ook de zuidelijke begrenzing van de ankerplaats parallel aan de Spierebeek, ook ‘Clé d’Hollande' genoemd, verwijst naar het belang van deze waterverbinding van Nieuwkerke naar de Leie tijdens de bloeiperiode van de linnennijverheid in de 16de eeuw.

esthetische waarde

Het landschapsbeeld van de ankerplaats is een overwegend heuvelachtig landschap met de centrale heuvelrij van de getuigenheuvels van Vidaigneberg tot Kemmelberg als dominante blikvanger in het landschap. Door de aanwezigheid van deze heuvelrij situeert de esthetische waarde van deze ankerplaats zich op twee schaalniveaus, enerzijds de ruime vergezichten en landschappelijke opbouw en overgang van de verscheidene landschappelijke deelgebieden en anderzijds de grote verscheidenheid en afwisseling van open en gesloten landschapsbeelden in deze deelgebieden. De bossen op de heuveltoppen, de beekvalleien, de concentraties aan kleine landschapselementen als restanten van perceelsrandbegroeiing, de holle wegen, begroeide taluds en de talrijke paden die het gebied doorkruisen geven deze ankerplaats een grote verscheidenheid aan landschapsbeelden en vergezichten en liggen aan de basis van de esthetische waarde van het gebied.

De bebouwing in de ankerplaats wordt gekenmerkt door een verspreide tot eerder schaarse bebouwing in het open gebied en kernbebouwing in de dorpen en door een streekeigen wederopbouwarchitectuur wat een eigen en harmonieus geheel geeft met de omgeving. De dominante heuvelrij en de uitstekende kerktorens van Nieuwkerke, Loker en Dranouter op de top van een heuvel vormen bakens en oriënteringspunten in het landschap.

De zone van de ankerplaats zou tot het voorjaar van 1918 deel uitmaken van het geallieerde hinterland, waar tal van infrastructuur (kampementen, (smal)spoorlijnen e.d.m.) werd uitgebouwd ten behoeve van de militairen. De aanwezigheid van vele oorlogsgedenktekens, militaire begraafplaatsen, bunkers en schuilplaatsen, kraters,...in het landschap geven deze ankerplaats een zeer specifieke belevingswaarde en bijzonder inlevingsvermogen van het geleden oorlogsgeweld.

sociaal-culturele waarde

Het belang van de eerste wereldoorlog in deze ankerplaats vormt de belangrijkste socio-culturele waarde met tevens grote toeristische betekenis. Het voorkomen van de vele oorlogsrelicten in het landschap herinnert aan een belangrijke historische gebeurtenis en is nog steeds aanwezig in het sociaal-culturele geheugen. Het uitgesproken reliëf van de West-Vlaamse heuvels, de vele panoramische zichten en de grote variatie aan landschapsbeelden geeft deze ankerplaats een belangrijke recreatieve en educatieve waarde, inzonderheid het geotoerisme. Het gebied kent vele natuurgebieden en domeinbossen en wordt doorkruist door talrijke wandel- en ruiterpaden. Ook heeft het gebied een aantal trekpleisters voor bedevaarders en gebedsommegangen zoals kapellen, kruisbeelden en calvaries.

ruimtelijk-structurerende waarde

De ruimtelijk-structurerende waarde van het landschap wordt enerzijds bepaald door zijn geologische opbouw met de centrale heuvelrij als dominant gegeven, en anderzijds door de landschappelijke verscheidenheid van de markante terreinovergangen in de ankerplaats. Het landschap van de ankerplaats bestaat uit een sequentie van zuidwest-noordoost georiënteerde heuvels en valleien welke de ankerplaats van noord naar zuid opdelen in vijf te onderscheiden landschappelijke deelgebieden, zijnde de overgang naar het laagland van Poperinge en Ieper, de getuigenheuvels van Vidaigneberg tot en met Kemmelberg, de Douvevallei, de heuvel van Nieuwkerke en de overgang naar de Leievallei. Bijkomend wordt het landschap ruimtelijk gestructureerd door de openheid van beekvalleien, de beboste topzones en hellingen van de getuigenheuvels, de open akkercomplexen en de afwisseling van akker- en graslanden met diverse kleine landschapselementen, de parkdomeinen van het kasteel De Warande, Landhuis Geelhand de Merxem, kasteel Behaeghel en het kasteel Elzenwalle, de bebouwing en het wegenpatroon. De heuvelrij en de kerktorens van de verschillende dorpen (Dranouter, Loker, Nieuwkerke) vormen bakens in het landschap.


Aanduiding van

Is de vaststelling van

West-Vlaamse heuvels en omgeving

Dranouter, Kemmel, Loker, Nieuwkerke, Westouter, Wulvergem (Heuvelland), Dikkebus, Vlamertinge, Voormezele (Ieper), Reningelst (Poperinge)
Dit gebied omvat de beboste heuvelrij van Vidaigneberg, Rodeberg, Scherpenberg en Monteberg-Kemmelberg en een aansluitend deel van de Douvebeekvallei alsook (delen van) de dorpen Reningelst, Westouter, Dikkebus, Kemmel, Dranouter, Nieuwkerke en Wulvergem. Nabij de heuveltoppen komen brongebieden en holle wegen voor. Vroege nederzettingen, waaronder een heuvelfort uit de Ijzertijd op de Kemmelberg en driesvormige pleinen, wijzen op een langdurige bewoning. De Dikkebusvijver op de afgedamde Kemmelbeek is een middeleeuws waterbevoorradingsbekken voor de stad Ieper. Een groot deel van de ankerplaats behoorde tot het frontgebied van de Eerste Wereldoorlog, waardoor dorpen en hoeven vaak bestaan uit wederopbouwarchitectuur. Er komen talrijke oorlogsgedenktekens, militaire begraafplaatsen en bunkers voor. Vanop de heuvelrij zijn er talrijke vergezichten.


Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.